ING Bank heeft in 2014 heimelijk 45 miljoen dollar overgemaakt voor een Russische staatsbank die op dat moment op de sanctielijst stond, op een manier die experts omschrijven als mogelijke bankfraude. De omstreden transactie gebeurde twee jaar nadat ING werd beboet voor het schenden van sancties tegen Cuba en Iran. Dit blijkt uit de FinCEN Files, een lek van ruim 2600 geheime Amerikaanse overheidsdocumenten die in handen kwamen van BuzzFeed News en via het journalistencollectief ICIJ gedeeld werden met 109 media wereldwijd, waaronder Platform Investico, Trouw en Het Financieele Dagblad.

De 45 miljoen werd overgemaakt aan een dochterbedrijf van Vnesheconombank, een bank die ook wel ‘Poetins spaarpot’ wordt genoemd omdat ze volgens Russische media direct wordt aangestuurd door president Poetin.¹ In juli 2014 kwam de bank op de Amerikaanse en Europese sanctielijst als gevolg van de Russische annexatie van de Krim. Een kleine maand later, in augustus 2014, deed ING de betaling. Experts noemen het gedrag van ING ‘te kwader trouw’ en stellen dat de bank ‘met vuur speelt’ na de boete die ING al in 2012 kreeg voor vergelijkbaar gedrag en het doelbewust ontwijken van sancties.

ING trachtte sancties tegen Rusland te omzeilen

Op 7 augustus 2014, enkele maanden na de Russische inval van de Krim en slechts drie weken nadat het passagiersvliegtuig MH17 uit de lucht werd geschoten, maakt ING Amsterdam voor de eerste keer ruim 45 miljoen dollar over voor Vnesheconombank. Maar het geld komt nooit aan op de bestemming omdat Bank of America, die de transactie moet uitvoeren, de betaling weigert vanwege de sancties. 

Precies een week later probeert ING Bank het opnieuw. Maar ditmaal verzwijgt ING ook de naam van het dochterbedrijf van Vnesheconombank. Op de betaling is nu niet meer te zien waar het geld vandaan komt of waar het naartoe gaat. ‘Dit lijkt een poging om sancties te ontwijken’, schrijft Bank of America, die de verdachte betaling drie maanden later meldt aan de Amerikaanse autoriteiten. 

Vnesheconombank heeft nauwe banden met de Russische geheime dienst[^2] en financiert strategische projecten van de Russische staat. Het betaalde miljarden voor de peperdure Olympische Winterspelen in Sochi en redde noodlijdende bedrijven van oligarchen die nauwe banden hebben met het Kremlin.[^3] Tussen 2009 en 2010 verstrekte Vnesheconombank geheime leningen ter waarde van acht miljard dollar aan Russische investeerders om fabrieken in Oost-Oekraïne op te kopen en zo de Russische grip op het gebied te vergroten.[^4]  

‘Wat heeft de bank te verbergen?’

Of de betaling inderdaad onder de sancties viel, valt niet met zekerheid te zeggen. Niet alle betalingen aan het Russische staatsbedrijf zijn verboden. Maar Bank of America heeft onderzoek gedaan naar de betaling en de onderliggende facturen, en besloot toen de betaling te weigeren. ‘Het is heel aannemelijk dat deze betaling onder de sancties viel’, zegt Tim White, een expert die banken adviseert op het gebied van sanctieregelgeving. ‘Waarom zou je anders de informatie weglaten? Wat heeft de bank te verbergen?’ 

Het feit dat de bank bij de tweede betaling de naam van de gesanctioneerde bank weglaat, is sowieso foute boel, zegt Hdeel Abdelhady, die aan de George Washington Universiteit lesgeeft over sancties. ‘Het achterhouden van informatie, vooral wanneer het belangrijk is zoals de naam van een gesanctioneerd bedrijf, kan gezien worden als bankfraude, zoals in een recente zaak over Huawei gebeurde’, zegt Abdelhady, die tevens werkt als advocaat bij MassPoint Legal in Washington. ‘Ik kan geen legitieme reden bedenken waarom een bank dat zou doen.’ ‘Het is kwade trouw, ING probeert iets te verhullen’, vindt ook Tim White. ‘Als de bank overtuigd was dat de betaling toegestaan was, nadat een andere bank die transactie had geweigerd, had het contact op moeten nemen met Bank of America of toestemming of advies moeten vragen aan de autoriteiten’, stelt Abdelhady. ‘Het weglaten van informatie is niet de goede oplossing.’

Ook Frank ‘t Hart, advocaat financieel recht, beaamt dat cruciale informatie niet zomaar mag worden weggelaten. ‘Of dat hier is gebeurd valt niet met zekerheid te zeggen. Dat is afhankelijk van de concrete omstandigheden. Maar wire stripping kan niet op voorhand uitgesloten worden. Als een bank willens en wetens cruciale informatie zoals de naam heeft weggehaald om sanctieregelgeving te omzeilen, dan heeft die een groot probleem.’

Eerdere boetes

Verschillende Europese banken, waaronder Deutsche Bank en Crédit Agricole kregen de afgelopen jaren boetes van honderden miljoenen dollars omdat zij moedwillig sancties ontweken door namen van bedrijven en personen op betalingsdocumenten te verhullen.[^5] De hoogste boete ooit was voor het Franse BNP Paribas. Die bank moest in 2014 de gehele winst van dat jaar – 9 miljard dollar – overmaken aan de Amerikaanse autoriteiten. De boete was zo hoog omdat de bank door het ontwijken van de sancties de Soedanese regering feitelijk in het zadel had gehouden.[^6]

ING was in 2012 een van de eerste Europese banken die een Amerikaanse boete kreeg en moest een recordbedrag van 619 miljoen dollar betalen voor het schenden van sancties tegen Cuba en Iran.[^7] De overtredingen van ING waren dan ook ernstig: de bank gebruikte officiële werkinstructies over hoe medewerkers sancties moesten ontwijken,[^8] liet opzettelijk betalingsgegevens weg om Amerikaanse banken om de tuin te leiden, en tegen medewerkers die weigerden mee te werken werd met straffen gedreigd.[^9] 

Die geschiedenis maakt de betaling voor Vnesheconombank nog ernstiger, zeggen experts. ‘Foute boel en heel problematisch’, vindt Abdelhady. ‘Amerikaanse autoriteiten verwachten dat banken er alles aan doen om fouten waar ze voor gestraft zijn in de toekomst te voorkomen. Daarom kunnen de boetes erg hoog zijn als een bank twee jaar later opnieuw in de fout gaat.’ White beaamt dat: ‘de eerdere overtredingen van ING waren al flagrant. Dat de bank het binnen twee jaar opnieuw doet, is nog erger. ING speelt met vuur. Je vraagt je af hoe winstgevend die transacties zijn dat ze zo’n groot risico willen nemen.’

Ondanks de schikking die ING in 2018 in Nederland trof zou de bank voor de betalingen voor de Vnesheconombank nog gestraft kunnen worden door Amerikaanse autoriteiten. ING schrijft in een reactie dat het geen uitspraken doet over individuele klanten of transacties. Wel benadrukt de bank dat integriteit en het voldoen aan alle wet- en regelgeving voorop staat.