Twee energiecentrales kregen recent van provincies een vergunning om biomassa te gaan verstoken, en mogen daarbij veel méér stikstof uitstoten dan er uit hun schoorsteen kwam toen ze nog voornamelijk op kolen en gas draaiden. De provincies konden die vergunningen verstrekken door een juridische truc waarmee enkel op papier de uitstoot afneemt. Terwijl de Raad van State afgelopen mei oordeelde dat er niet méér stikstof op de natuur mag neerdalen, geven Noord-Holland en Noord-Brabant toch toestemming. Ook in het nieuwe stikstofbeleid dat de minister vorige week aankondigde blijft deze achterdeur bestaan.

Dat blijkt uit onderzoek van platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor Trouw en De Groene Amsterdammer. De vergunningen ondermijnen de kabinetsmaatregelen om de stikstofuitstoot terug te brengen. Het effect van de verlaging van de maximumsnelheid op autowegen bijvoorbeeld (3500 ton per jaar), zou voor ruim een derde teniet worden gedaan door de extra stikstof die de twee centrales mogen gaan uitstoten (1300 ton per jaar), wat wel meer energie zou opleveren.

Vattenfall & RWE

Het gaat om de energiecentrales in het Noord-Hollandse Diemen en het Brabantse Geertruidenberg. Eigenaren Vattenfall en RWE kregen het afgelopen halfjaar vergunning van de betrokken provincies om meer hout te gaan verstoken. Beide provincies beweerden dat daarbij minder stikstof zou vrijkomen. De provincies keken voor die rekensom echter alleen naar de hoeveelheid stikstof in de oude papieren vergunning van de centrales; niet naar wat ze in werkelijkheid hadden uitgestoten.

De oude vergunningen zijn in de praktijk al jaren achterhaald. Volgens de provincie Noord-Brabant laat de Amercentrale in Geertruidenberg een ‘forse afname’ zien in stikstofuitstoot na de omschakeling van kolen op biomassa. Om die som te laten kloppen, moet echter de uitstoot van een verouderde ketel worden meegerekend die al ruim vier jaar niet meer draait. In werkelijkheid was de uitstoot van ‘de Amer’ sinds 2016 al fors lager dan de 1505 ton stikstofoxide die nu is vergund. In 2018 stootte de centrale zelfs maar 740 ton uit: niet eens de helft van wat er in de toekomst uit de schoorsteen mag komen.

De oude gascentrale in Diemen kreeg in 2015 een vergunning waarmee het jaarlijks 1000 ton stikstofoxide zou kunnen uitstoten. Die toestemming was ‘abusievelijk’ veel te ruim: in werkelijkheid stootte de centrale in de jaren erna tussen de 245 en 325 ton uit per jaar. Na oplettendheid van milieuactivisten werd de 1000 ton wat bijgesteld. Maar in de vergunning die deze maand werd verstrekt gebruikt de provincie nog altijd een veel te hoge ‘papieren’ waarde om te beargumenteren dat de uitstoot afneemt.

Vergunningen juridisch kwetsbaar

Door de rekentruc zijn de vergunningen ‘juridisch kwetsbaar’ vindt Kees Bastmeijer, hoogleraar natuurbeschermingsrecht aan de Universiteit Tilburg. De toestemming die de provincies gaven is volgens hem niet in lijn met de geest van de Europese wet. Om een vergunning te kunnen verlenen moet je namelijk zeker weten dat de natuur niet verslechtert, zegt hij. ‘Die zekerheid is er nu absoluut niet, al helemaal niet wanneer je een ketel die al jaren uitstaat gebruikt om in realiteit toch meer uit te kunnen stoten.’ Beide vergunningen worden momenteel aangevochten door milieuorganisaties.

De stikstofuitstoot moet daadwerkelijk afnemen om de natuur te laten herstellen, zegt ook Jan Willem Erisman, hoogleraar integrale stikstofstudies. ‘De uitstoot is een van de belangrijkste bijdragen aan de achteruitgang van de kwaliteit van die natuurgebieden.’ Net als Bastmeijer betwijfelt Erisman of de vergunningen juridisch stand zullen houden. Bovendien moet de uitstoot sowieso drastisch omlaag om de natuur te beschermen, vindt hij, ‘of dat nou juridisch verplicht is of niet.’

De Brabantse gedeputeerde Grashoff zegt in een reactie dat de vergunning ruimte moet laten om in strenge winters meer warmte en elektriciteit op te wekken. Bovendien, zegt hij, kon hij de vergunning niet weigeren, omdat de overheid vergunde rechten ziet als bedrijfseigendom dat je niet zomaar kunt afpakken.