De nieuwe Wet Verplichte GGZ, die sinds begin dit jaar de gedwongen behandeling regelt voor mensen met een psychische stoornis, leidt tot veel nieuwe bureaucratie en tot dusver niet tot betere zorg. Patiënten raken in de war of in paniek door de reeks brieven waarin ze worden betrokken bij hun gedwongen opname. Psychiaters twijfelen aan het nut van de vele schriftelijke plichten waartoe de wet verplicht. Burgemeesters vinden de nieuwe ‘hoorplicht’ bij dwangopname een theoretische oefening.

Dat zeggen betrokken behandelaars, juristen, burgemeesters en vertegenwoordigers van patiënten tegen Platform voor Onderzoeksjournalistiek Investico voor publicaties vandaag in _De Groene Amsterdammer en dagblad Trouw. _Goedbedoelde waarborgen voor patiënten, zoals het recht om gehoord te worden door de burgemeester of om een eigen alternatief ‘plan van aanpak’ te maken om niet te hoeven worden opgenomen, leiden volgens hen vooral tot meer papier, terwijl gedwongen zorg er zelden mee wordt voorkomen.

Wet schiet doel voorbij

‘In plaats van handen aan het bed, heb je nu handen aan het toetsenbord’, zegt psychiater Pieter Prins, geneesheer-directeur bij instelling Altrecht. ‘Je zou die tijd liever besteden aan praten met de patiënt, om te kijken hoe je onvrijwillige zorg kan voorkomen.’ Ook patiëntenrechtenadvocaat Dick Poot ziet voor zijn cliënten weinig voordeel. ‘In praktijk gaat dit compleet over hun hoofden heen. Voor mij is het ondoenlijk om het met hen te bespreken omdat het nauwelijks uit te leggen valt en ik merk dat zij er angstig van worden.’

Volgens de wet moet uitgebreid worden gecorrespondeerd over de (voorgenomen) dwangbehandeling met familie, het openbaar ministerie, de burgemeester en in enkele gevallen zelfs de minister van Veiligheid. Nog meer brieven gaan er naar de patiënt, diens advocaat en vertrouwenspersoon. Dat kost per patiënt drie tot vier keer zoveel tijd als voorheen, zeggen geneesheer-directeuren.

Patiënten kunnen zelf een alternatief plan opstellen om dwangzorg af te wenden. Die intentie is goed maar pakt minder mooi uit dan gedroomd, zegt geneesheer-directeur van Rivierduinen Remco de Winter. Als patiënten er al op ingaan, staan hun plannen volgens hem meestal vol met ‘onzin’. ‘Eigenlijk slaat het nergens op. We gaan natuurlijk niet die ingewikkelde dwangzorgaanvraag doen als we denken dat er nog een mogelijkheid is dat de patiënt vrijwillige zorg wil ontvangen.’

Zijn collega Prins van instelling Altrecht bevestigt: ‘Het gaat hier om een groep mensen die de post vaak niet eens opent. De bedoelingen waren goed, maar het schiet volkomen z’n doel voorbij.’ Psychiater in opleiding Jessica Verhagen deed de afgelopen zes maanden in haar instelling Dimence onderzoek naar het plan van aanpak. Slechts 5 procent van de patiënten leverde een plan in. Patiëntenrechtenadvocaat Poot: ‘95 procent van mijn cliënten ontbreekt het aan ziektebesef. De stoornis staat aan het roer. Dat is iets wat je altijd voor ogen moet hebben.’

Hoorplicht

Burgemeesters zetten vraagtekens bij de hoorplicht die de wet voorschrijft. Die leidt niet tot een ander oordeel over de crisismaatregel, is de ervaring van Liesbeth Spies, burgemeester van Alphen aan den Rijn en voorzitter van het Nederlands genootschap van Burgemeesters.

‘Zeker als iemand in een psychose zit, geen goed zelfinzicht heeft, en de arts adviseert dat diegene niet gehoord kan worden, dan is mijn stellige overtuiging toch dat het advies van de arts meer leidend moet zijn dan de wet die zegt: horen.’