Op korte termijn wordt met het verstoken van hout juist meer broeikasgas CO2 geproduceerd dan via kolen of gas. De voordelen op lange termijn komen te laat voor de snelle maatregelen die nodig zijn om klimaatverandering te keren. Dat blijkt uit onderzoek van Investico voor De Groene Amsterdammer en dagblad Trouw.

Geïmporteerde houtkorrels worden binnenkort massaal gebruikt in Nederlandse kolencentrales om de CO2-uitstoot daarvan te verminderen. Komende maand vervangt energiebedrijf RWE bijna een derde van de steenkolen in de Brabantse Amercentrale door hout. Ook kolencentrales van Uniper en Engie stappen deels over op hout en andere biomassa, dat op papier geldt als klimaatneutrale brandstof.

In werkelijkheid produceren de centrales echter veel meer broeikasgas dan een vergelijkbare gas- of kolencentrale zou hebben gedaan. Voor dezelfde hoeveelheid elektriciteit stoten houtkorrels zelfs 95 procent meer CO2 uit dan gas, en 15 procent meer dan kolen – de meest vervuilende fossiele brandstof. Nieuw aangegroeide bomen, takken of planten nemen die geproduceerde CO2 weer op, is het idee.

Bij hele bomen kan het honderden jaren duren voordat deze cirkel rond is, en zelfs bij snoei- en afvalhout loopt de compensatietermijn op tot dertig jaar. Die extra tijd is er niet, zeggen deskundigen waaronder Pier Vellinga, klimaathoogleraar aan de Wageningen Universiteit. ‘Twintig tot dertig jaar geleden leek het bijstoken van biomassa in kolencentrales nog een goed idee’, zegt hij. Als het roer nu niet omgaat blijft de aarde volgens hem nooit onder de 1,5 à 2 graden opwarming zoals afgesproken in het Parijs-akkoord.

Hoe meer biomassa wordt gebruikt, hoe langer klimaatwinst volgens hem op zich laat wachten. Dat vergroot volgens de hoogleraar de kans op onomkeerbare schade, zoals het smelten van de Groenlandse ijskap of het massaal vrijkomen van het broeikasgas methaan uit nu nog bevroren toendra’s.

Beeld door:
Graphic: Adriana Homolova

De milieubeweging heeft al langer bezwaren tegen het gebruik van bomen en planten voor energieopwekking. Dat zou kunnen leiden tot ontbossing, de afname van dier- en plantsoorten en concurrentie met voedselproductie. De massale inzet van biomassa in kolencentrales was een moeizaam compromis in het Energieakkoord van 2013 waar overheid, bedrijven en milieuclubs gezamenlijk voor tekenden. Het argument ‘geen tijd’ speelde in die discussie geen belangrijke rol.

‘Als biomassa nou nog goed zou zijn voor het klimaat maar slecht voor de biodiversiteit, dan hadden we een dilemma’, zegt Alex Mason, energie- en klimaatexpert bij de Brusselse afdeling van het Wereld Natuur Fonds (WNF). Ook hij benadrukt dat nú alle middelen moeten worden ingezet om de opwarming van de aarde onder de anderhalve graad te houden. ‘Het is cruciaal dat we binnen vijf tot tien jaar minder CO2 uitstoten.’

Energieproducent RWE stelt dat de houtkorrels die het in de Amercentrale gaat verstoken, voldoen aan alle duurzaamheidseisen. Ze hebben een ‘korte en gesloten CO2-kringloop’, aldus het bedrijf. Ook volgens André Faaij, hoogleraar energiesysteemanalyse in Groningen en bekend pleitbezorger van bio-energie, is het mogelijk om houtkorrels te maken met een korte compensatietijd van minder dan dertig jaar. Bij optimaal bosbeheer wordt bos regelmatig verjongd en is de opname van CO2 hoger, zegt hij. ‘De vraag naar duurzame biomassa zorgt voor gecertificeerde en beter beheerde bossen.’

Beeld door:
Graphic: Adriana Homolova

Certificaten zeggen echter niets over CO2-uitstoot, zegt Adam Macon, campagneleider bij Dogwood Alliance, een actiegroep die zich inzet voor het behoud van bossen in het Zuidoosten van de VS. Wereldwijd worden daar de meeste houtpellets (korrels) geproduceerd; het overgrote deel voor export naar Europa. Aanvullende regels die Nederland heeft bedacht om de compensatietermijn kort te houden, werken volgens hem niet. Het meeste hout komt van kleine plantages waarvoor certificering vaak te duur is, zegt hij.

‘Hier worden hele hectares bos gekapt om houtpellets van te maken’, aldus Macon. Hout in de Europese centrales is zeker niet alleen resthout, stelt hij. Er is niet eens genoeg resthout om in de groeiende vraag naar biomassa te voorzien. Bovendien is het de vraag wat er met resthout wordt bedoeld: ‘Van een kromme boom is het moeilijker planken zagen, dus ziet een bosbouwer die boom als afval.’