Brievenbusfirma’s gebruiken coworking spaces in grote getalen om strenge trustwetgeving te omzeilen. Plekken als Regus, Spaces en Tribes die ooit bedoeld waren voor freelancers en flexwerkers zijn nu een toevluchtsoord voor internationale bedrijven die op zoek zijn naar een adres in het fiscaal gunstige Nederland. Hieronder zijn opmerkelijk genoeg ook grote Russische bedrijven. Zzp’ers zijn inmiddels in de minderheid op flexkantoren, slechts één op de tien ingeschreven bedrijven is een eenmanszaak, blijkt uit onderzoek van Investico voor Trouw en De Groene Amsterdammer.

Investico bestudeerde ruim tweehonderd coworking-locaties van de twaalf grootste aanbieders, door heel Nederland. Daaronder zijn bekende partijen Regus en Spaces, maar ook enkele kleinere verhuurders. Op die locaties staan bijna negentienduizend bedrijven ingeschreven die géén eenmanszaak zijn. Die bedrijven hebben vaak een buitenlands moederbedrijf, en nauwelijks bedrijfsactiviteiten of medewerkers in Nederland. Een kwart van de bedrijven wordt voor niets anders gebruikt dan voor het onderbrengen van winst, pensioen, of het financieren van andere bedrijven, blijkt uit onze analyse.

Internationale bedrijven die zich nu hebben ingeschreven in coworking spaces stonden vroeger vaak ingeschreven bij een trustkantoor, een financiële dienstverlener die een bedrijf bestuurt, adres verleent en de papieren rompslomp regelt. Forensisch-financieel expert Cees Schaap noemt de verplaatsing van trustkantoor naar coworking spaces ‘heel problematisch’.

Volgens Schaap is het een gevolg van strengere regelgeving in de trustsector. Vanwege hoge risico’s op witwassen en terrorismefinanciering werd de trustdienstverlening afgelopen jaren aan banden gelegd. Trustkantoren lieten klanten daarop gaan, of klanten vertrokken zelf, vanwege toenemende kosten en te grondige controles. ‘Je ziet altijd een verplaatsingseffect. Je drijft een deel van de bedrijven, die voorheen makkelijk te ontdekken waren, het zwarte circuit in.’

Afgelopen zomer trad daarnaast een spoedwet van Financiën-minister Kaag in werking, die trustkantoren verbiedt diensten te verlenen aan Russen en Belarussen. Sommige grote Russische bedrijven verhuisden hun Nederlandse adres naar een flexkantoor. Zo verplaatste Denkraam Holding BV, een bedrijf gelieerd aan Poetins vertrouweling Konstantin Goloshchapov, direct met de invoering van strenge trustwetgeving begin 2019 van een trustkantoor naar een verzamelkantoor in Woerden. Goloshchapov is in Rusland ook wel bekend onder de bijnaam ‘de masseur van Poetin’. Ook het Russische reclame-conglomeraat ADV Group verhuisde kort na de inval van Oekraïne in voorjaar 2022 van een Nederlands trustkantoor naar het adres van een Regus-vestiging in Duivendrecht.

Het ministerie van Financiën laat in een reactie weten dat (Wit-)Russische bedrijven die hun dienstverlening verplaatsen of anders organiseren een ‘een logisch gevolg’ is van de strengere wetgeving. Of een coworking space wel of geen trustdiensten levert is volgens het ministerie ‘afhankelijk van de precieze werkzaamheden die worden verricht. Dit moet de praktijk uitwijzen en is aan De Nederlandsche Bank’. De Nederlandsche Bank houdt echter geen toezicht op de ‘ondergrondse dienstverlening’ maar zegt tegelijk wel een ‘actief handhavingsbeleid’ te hanteren tegen illegale aanbieders van trustkantoren.

Verhuurders van coworking spaces moeten wel onderzoek doen naar hun klanten. VirtualOffice24, dat onderdak biedt aan Denkraam, zegt klanten grondig te screenen op onder andere sancties, prominente politieke personen, en negatieve media. Karin Poel, sales director bij IWG (eigenaar van onder andere Regus, Spaces, en The Office Operators), zegt dat IWG een ‘strenge screening’ doet op nieuwe inschrijvingen.

Slechts twee aanbieders gingen in op de vraag van Investico hoe wenselijk het is dat kantoorruimte vergeven wordt aan bedrijven die veelal niet aanwezig zijn. HNK noemt dit ‘onwenselijk’ en stelt dat ‘een ruimte huren zonder gebruik daarvan’ niet is toegestaan. Frame Offices laat telefonisch weten dat afwezige klanten niet gewenst zijn omdat zij ‘niets bijdragen aan de community’.