Kleine en middelgrote bedrijven hebben weinig kunnen profiteren van de ‘corona-kredieten’. Van de bijna 400 duizend Nederlandse bedrijven met tussen de twee en vijftig medewerkers, belden naar schatting tienduizenden de bank voor een extra lening. Slechts een paar duizend kregen daadwerkelijk een noodkrediet, voor in totaal 650 miljoen euro. Waarschijnlijk vele duizenden werden geweigerd. Ter vergelijking: grote bedrijven kregen tot dusver al 11 miljard euro uitgeleend.

Kleine bedrijven in bijvoorbeeld de horeca en detailhandel, liepen de steun mis vanwege de strenge kredietbeoordeling door banken die de regeling moesten uitvoeren. ‘Het was eigenlijk geen crisisregeling’, zegt Leendert-Jan Visser, directeur van MKB-Nederland; de brancheorganisatie van het midden-en kleinbedrijf. ‘De beoordeling door de banken voor een extra lening was niet anders dan normaal.’ Banken moesten onder meer controleren of de onderneming ‘in de kern gezond is’ en ‘continuïteitsperspectief’ heeft, en hadden daar niet voldoende tijd en personeel voor. 

Het kabinet had vooraf kunnen weten dat de regeling niet ideaal is voor kleine bedrijven, blijkt uit een reconstructie door platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor De Groene Amsterdammeren Trouw. Zelfs banken waarschuwden ervoor. ‘Ik heb meteen tegen het ministerie gezegd: dit gaat niet werken voor kleine ondernemers’, zegt Patty Zuidhoek van Triodosbank. De regeling was gebouwd op de bestaande Borgstelling MKB-kredieten (BMKB). De overheid staat bij zulke kredieten normaal gesproken garant voor ongeveer de helft van die lening en breidde dat aandeel vanwege de omstandigheden uit naar ongeveer tweederde. 

Administratieve rompslomp

‘De coronacrisis is een erkende toegangspoort naar deze kredieten’, stelde minister Eric Wiebes van Economische Zaken afgelopen maart niettemin over de lening. Ook staatssecretaris Mona Keijzer toonde zich enthousiast. Volgens haar konden bedrijven ‘tegen aantrekkelijke voorwaarden geld krijgen om de moeilijke tijd die eraan komt te overbruggen’. 

In werkelijkheid was de regeling ongeschikt voor kleine bedrijven in acute nood. Al in 2015 constateerde het Centraal Planbureau dat vooral grotere bedrijven gebruik maken van de BMKB-regeling. Bovendien was de verplichte ‘liquiditeitsprognose’ in corona-omstandigheden vrijwel onmogelijk te maken. ‘De regeling is een enorme administratieve rompslomp’, verzucht Lex van Teeffelen, lector financieel economische innovatie aan de Hogeschool Utrecht. 

De BKMB-regeling wordt wel aangepast, eerst door de hoge provisie die bedrijven vooraf moeten betalen te verlagen, daarna wordt de liquiditeitstoets vervangen door een omzettoets. De versoepelingen hadden echter nauwelijks effect. Als na een paar maanden ongeveer 3750 bedrijven een BMKB-lening hebben gekregen, concludeert Visser van MKB-Nederland dat ‘de regeling fors is tegengevallen’. Ook een woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) zegt dat ‘iedereen wel kan zien dat het niet om heel spectaculaire aantallen gaat’.

Hoeveel bedrijven de BMKB-lening níét krijgen, zegt de bankenvereniging niet te weten. Wie in een vroeg stadium afhaakt wordt niet als aanvrager geregistreerd. Toch sprak alleen Rabobank eind maart al van 13 duizend verzoeken om een noodkrediet. Belangenclub MKB-Nederland schat dat zich op dat moment al minstens dertigduizend mkb’ers bij de banken hebben gemeld. 

Faillissementen

Het ministerie van economische zaken zegt inmiddels dat de BKMB-regeling slechts was bedoeld ‘om de kredietverlening op gang te houden’. Op de vraag of de regeling aan de verwachtingen heeft voldaan, komt geen antwoord. Het ministerie benadrukt wel dat ze ‘ook direct de kleine ondernemer op het netvlies had, getuige bijvoorbeeld de TOGS-regeling’. Die regeling betreft een eenmalig uitkering aan ondernemers van vierduizend euro.

In mei kwam er alsnog extra hulp voor kleine bedrijven. Bedrijven kunnen nu tot 50 duizend euro lenen met 95 procent staatsgarantie onder de Kleine Kredieten Corona-regeling. ‘Ik ga ervan uit dat we hiermee een oplossing hebben voor al die ondernemers die nu tevergeefs aankloppen bij de banken’, reageert Jacco Vonhof, de voorzitter van MKB-Nederland. Veel schade is echter al aangericht. Een op de vijf kleine ondernemers vreest de komende maanden alsnog een faillissement.