Het is de overheid niet gelukt om structureel te bezuinigen op ouderenzorg. Per oudere zullen de kosten voor de langdurige ouderenzorg binnenkort terug zijn op het niveau van drie jaar geleden. De besparingen worden teniet gedaan door stijging in de kosten op andere zorggebieden en door extra investeringen die nodig zijn om de zorg in de verpleeghuizen weer op aanvaardbaar niveau te krijgen.

Dat blijkt uit berekeningen van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico, mede voor de Groene Amsterdammer en het Algemeen Dagblad. Ouderen meldden zich vorig jaar bijna 20 procent vaker op de spoedeisende hulp dan het jaar ervoor. Het beroep dat ouderen deden op zorginstellingen omdat zij om medische redenen tijdelijk niet thuis kunnen wonen, nam toe met bijna 90 pocent.

De decentralisatie van de ouderenzorg had nooit gepaard mogen gaan met een grote bezuiniging, concludeert zorgeconoom Guus Schrijvers in een reactie. ‘We hebben de ouderenzorg grotendeels afgebroken zonder dat er goede zorg thuis tegenover stond.’

Prof dr Rob Van Eijbergen van de Vrije Univesrsiteit in Amsterdam noemt de overheveling van zorgtaken van het Rijk naar gemeenten ‘het slechtste van twee werelden’. Het leidde volgens hem tot ‘marktwerking zonder vrijheid van de markt en bureaucratie zonder de zekerheid van een overheid.’

Beeld door:
Kamagurka

Als gevolg van de transitie blijkt de bureaucratie in de wijk- en thuiszorg geëxplodeerd. De ‘paarse krokodil’, het symbool voor overbodige administratie en bureaucratische obstakels, heeft de sector in zijn greep. ‘Als ik voor 80.000 euro zorg lever aan een gemeente, moet ik 7000 euro uitgeven aan accountants die alles controleren’, zegt directeur Tera Stuut van Acare thuiszorg in Arnhem. Gemeentelijke regels zijn niet in de plaats gekomen van de bureaucratie van de rijksoverheid, maar erbovenop.

Ook worden facturen van wijkverpleegkundigen niet betaald door verzekeraars vanwege nieuwe regels om fraude tegen te gaan. Marianne Veth, die een netwerk met zzp’ende wijkverpleegkundigen runt: ‘De ene na de andere factuur: afgekeurd, afgekeurd, afgekeurd. Ik begon erover in onze Whatsappgroep en die ontplofte met schrijnende verhalen. Soms wilen verzekeraars drie referenties van cliënten, ook van een beginnende zzp’er die vooral palliatieve zorg doet. Die had wel drie cliënten, maar twee zijn dood. Dat heb je in dit werk: mensen gaan dood; zijn verstandelijk gehandicapt of dement. En de verzekeraar wil referenties’.

Uit de berekening van Investico blijkt dat het Rijk in eerste instantie wel heeft bespaard op langdurige zorg voor ouderen. Maar dat kwam doordat de reorganisatie onderdeel was van een grootscheepse bezuinigingsoperatie die al werd ingezet in 2012. Sinds die tijd heeft de overheid 1,33 miljard euro bezuinigd op de langdurige ouderenzorg, waardoor de schatkist per 65-plusser op dit moment zo’n 420 euro minder aan langdurige ouderenzorg betaalt dan vijf jaar geleden.

De besparing was vooral bedoeld om de kosten van de dure verpleeghuiszorg terug te dringen, maar dat heeft zoveel achterstallig onderhoud veroorzaakt dat de operatie mislukte. Volgens de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) moet 1,3 miljard extra worden geïnvesteerd om de kwaliteit in de verpleeghuizen weer op een aanvaardbaar niveau te krijgen. Volgens het Centraal Planbureau, een belangrijke adviseur voor de regering, is zelfs 2,1 miljard extra nodig. Als een nieuw kabinet dat advies overneemt, is de besparing op de langdurige ouderenzorg in één klap weggevaagd. Volgend jaar wordt een begin gemaakt en gaat alvast 435 miljoen extra naar de verpleeghuizen.

Bezuiniging in de langdurige zorg leidt tot een stijging in de kosten op andere zorggebieden, die worden gefinancierd via de zorgverzekeraars. De eerste twee jaar stegen die met een miljard per jaar. In 2018 wordt een stijging van twee miljard verwacht. Deels is deze stijging te wijten aan de toename van het aantal ouderen. Maar omgerekend naar de kosten per oudere liggen dit jaar de totale kosten per oudere alweer bijna op het niveau van drie jaar geleden.

Beeld door:
Kamagurka

‘De functie wijkverpleegkundige en het zorgaanbod op dit gebied is volop in ontwikkeling. Dat maakt dat er nog weinig inzicht is in de kwaliteit en de doelmatigheid van de geleverde zorg’, zegt koepelorganisatie Zorgverzekeraars Nederland in een reactie. ‘Daar moeten zorgverzekeraars vanuit hun rol op letten. Ook zorgverzekeraars houden niet van paarse krokodillen en willen zorgverleners met zo min mogelijk administratieve lasten opzadelen.’

Verzekeraar Zilveren Kruis benadrukt de fraudegevoeligheid van ongecontracteerde wijkverpleging. Volgens de verzekeraar declareren ongecontracteerde aanbieders 2,5 keer zoveel zorguren per cliënt, terwijl de gemiddelde leeftijd 10 jaar lager is dan bij gecontracteerde zorgaanbieders. Cijfers waarop die beweringen zijn gebaseerd stuurt Zilveren Kruis niet op. Het ministerie van VWS wilde niet op het Investico-onderzoek reageren.