Hij verdiende goed, uiteindelijk zelfs 18 duizend euro per maand. Netto welteverstaan, want in Dubai bestaat geen inkomstenbelasting. ‘Maar je geeft het net zo hard weer uit.’ Hij kocht een Maserati voor zichzelf en een luxe Range Rover voor zijn vrouw.

Ook aan de vastgoedmarkt verdiende hij aanvankelijk. Zijn appartement in een luxe complex aan het strand kocht hij voor ruim vijf ton, zeven jaar later kreeg hij er meer dan een miljoen voor. Maar de villa die hij voor 1,3 miljoen kocht was twee jaar later nog maar 800 duizend euro waard. ‘Die schommelingen in Dubai zijn echt belachelijk.’ Een bevriende architect lachte om zijn onwetendheid toen hij vroeg hoe dat kon. ‘Mensen die vijf miljoen zwart kunnen neertellen voor een luxe appartement maakt het niet uit of de marktwaarde met 20 procent daalt. Ze hebben dan toch mooi vier miljoen witgewassen.’

Sinds vorig jaar woont hij niet meer in Dubai, maar in Manchester, waar hij wel belasting betaalt¹. ‘Dat is ook wel prettig’

Het paradijs voor belastingontwijkers en witwassers

Zijlmans is een van de 1006 Nederlanders die in 2020 samen voor ruim 636 miljoen aan vastgoed bezitten in Dubai². De Groene Amsterdammer en Investico kregen in samenwerking met dagblad Trouw toegang tot een database met een overzicht van alle buitenlandse vastgoedeigenaars in Dubai. De lijst bevat professionals die in Dubai hun baan hebben, en rijken die in het emiraat investeren of wonen. En ook belastingontwijkers, mensen die zwart geld witwassen, en criminelen die uit handen van Justitie willen blijven. Waarom is Dubai zo’n geliefde uitwijkplek voor deze groepen? Hoe blijven belastingontduikers, witwassers en criminelen onder de radar en waarom gebeurt daar niets tegen? En: waarom lukt het Nederland niet om daar iets tegen uit te richten?

De skyline van Dubai is een kleine vijftig jaar terug nog grotendeels een strook woestijnzand. In 1966 wordt er voor het eerst olie gevonden en in de jaren erna treedt Dubai toe tot de Verenigde Arabische Emiraten, een federatie met onder andere het naastgelegen Abu Dhabi. Maar al snel wordt duidelijk dat de hoeveelheid olie klein is vergeleken met die van andere golfstaten³, dus moet de Al Maktoem-familie, die in Dubai al sinds de negentiende eeuw de scepter zwaait⁴, andere inkomstenbronnen aanboren. Hun antwoord: vastgoed en toerisme.

Sindsdien verrijst de ene na de andere wolkenkrabber, voor de kust liggen opgespoten eilanden⁵ in de vorm van een palm en de continenten van de wereld. Op veel van die gebouwen glanst in enorme letters ‘Emaar’: een van Dubais grootste vastgoedbedrijven,  grotendeels in handen van de familie van sjeik Mohammed bin Rashid Al Maktoem. Emaars meest prominente project is de Burj Khalifa: met ruim achthonderd meter het hoogste gebouw van de wereld⁶. Ernaast ligt de Dubai Mall, het op een na grootste winkelcentrum ter wereld. Hierin huist het Dubai Aquarium, een van de grootste overdekte aquaria ter wereld, dat weer trotse eigenaar is van het grootste led-scherm ter wereld.

1006 Nederlanders, 1500 panden, 636 miljoen euro

Wie en wat er achter de glimmende façades van die wolkenkrabbers schuilgaan, was tot voor kort gissen. Tot nu: via het Amerikaanse Centre for Advanced Defense Studies (C4ADS⁷), een NGO die onderzoek doet naar internationale criminaliteit en veiligheid, kregen De Groene Amsterdammer en Investico inzage in een database, die onthult welke mensen wereldwijd panden bezitten in Dubai. De organisatie stelde uit verschillende datalekken een lijst samen met daarop 274 duizend buitenlanders die in 2020 vastgoed in handen hadden in Dubai (zie kader).

De lijst bevat 1006 Nederlanders, samen in het bezit van ruim 1500 panden. C4ADS vroeg verschillende wetenschappers een schatting te maken van de waarde van de panden op de lijst. In totaal kwamen die uit op ongeveer 139 miljard euro, waarvan Nederlanders voor ruim 636 miljoen aan panden zouden bezitten. Aangezien de data uit 2020 stamt zal de waarde sindsdien waarschijnlijk zijn gestegen. Het duurste pand in Nederlands bezit heeft een geschatte waarde van zo’n 4,5 miljoen euro, het goedkoopste is een kantoorruimte van vijftien vierkante meter, ter waarde van zo’n 23 duizend euro. Nederlanders hebben zich over het hele Emiraat verspreid, maar vestigen zich opvallend vaak in de welvarende wijk Dubai Marina en zelfs in de 800 meter hoge Burj Khalifa⁸.

Het merendeel van de Nederlanders in het emiraat zijn goedbetaalde professionals, zakenmensen en kleine investeerders. De lijst bevat hoteliers, consultants, piloten, accountmanagers, beauty-specialisten en oud-topsporters. Ze wonen in bescheiden appartementencomplexen, of juist in luxe villa’s met een gigantisch zwembad voor de deur⁹.

Maar Dubai is ook een toevluchtsoord voor de superrijken. Zoals de Rotterdamse ondernemer Michel Perridon, die zijn tijd verdeelt over Rotterdam, zijn safaripark in Zuid-Afrika en Dubai. ‘Een geweldig land’, vindt hij, ‘ik voel me nergens zo veilig als daar.’ Hij overweegt zelfs zijn Bugatti’s te verschepen om in de golfstad een automuseum te beginnen¹⁰.

Perridon verdient in 2018 honderden miljoenen met de verkoop¹¹ van zijn elektronicabedrijf Trust. Daarna gaat hij in het vastgoed en wordt hij een vast onderdeel van Dragons’ Den, het WNL-programma gepresenteerd door Jort Kelder waarin beginnende ondernemers hun plannen mogen presenteren aan investeerders als hij.

In 2020 bezit hij vier appartementen in Dubai, op de vijfde, negende en dertiende verdieping van het in aanbouw zijnde Atlantis The Royal Residences. Het moet het meest exclusieve adres worden op het palmeiland met onder andere zes luxe restaurants en een zwembad op negentig meter hoogte. Zijn appartementen hebben een totale geschatte waarde van €4,6 miljoen¹².

Inmiddels is de Rotterdammer druk in de weer met de basisschool die hij in Zuid-Afrika is begonnen en de uitbreiding van zijn vastgoed in Dubai. Deze zomer heeft hij daarom het ‘mooiste en duurste huis van Nederland’ in de verkoop gedaan. De nieuwe eigenaar zal zo’n twintig miljoen euro moeten betalen voor het pand met uitzicht op de skyline van de havenstad¹³.

Op hetzelfde Palm Jumeirah bezit René Moos appartementen met een geschatte waarde van in totaal bijna 2 miljoen euro. De oprichter en eigenaar van de fitnessketen Basic-Fit is inwoner van het Belgische Brasschaat, wat als toevluchtsoord voor Nederlandse miljonairs bekend staat. Tijdens de coronapandemie raakte hij in opspraak omdat het voor zijn klanten bijna onmogelijk was om hun abonnement op te zeggen, terwijl de sportketen overheidssteun kreeg omdat de vestigingen dicht moesten vanwege de lockdown. Ondanks herhaaldelijke pogingen wilde Moos niet niet reageren op vragen van Investico en De Groene Amsterdammer.

‘Dubai is een aantrekkelijke plek om je vermogen onder te brengen, en een prettige plek om een bedrijf te starten.’ Chris Dijkstra formuleert het voorzichtig als hij over de voordelen van het emiraat spreekt. Hij is directeur van belastingkantoor Watermill Tax & Legal en hielp tot voor kort Nederlanders met het opzetten van bedrijven in het emiraat. Hij was er ooit kind aan huis, ‘maar ik heb die praktijk nu afgebouwd.’

De voordelen voor zijn klanten zijn helder. Wie in Dubai woont of werkt, betaalt namelijk geen inkomstenbelasting en ook het vastgoed in Dubai is belastingvrij. Pas volgend jaar wordt winstbelasting ingevoerd, die nog steeds een stuk lager is dan in Nederland¹⁴. Dijkstra had grofweg twee soorten klanten, vertelt hij: ‘Middelgrote bedrijven die een tak in Dubai wilden opzetten en vermogende Nederlanders die daar hun leven willen opbouwen¹⁵.’

Vastgoedmagnaat Ed Maas hoeft dus ook geen belasting te betalen voor de acht luxe panden die hij bezit. De appartementen liggen vlakbij elkaar in de prestigieuze Princess Tower en Elite Residence, twee wolkenkrabbers met spa’s, zwembaden en zelfs een inhouse moskee¹⁶. Maas, de voormalige financier van de Lijst Pim Fortuyn, startte ooit in Nederland als glazenwasser, werd pandjesbaas en multimiljonair na de overname van  het bijna failliete vastgoedbedrijf VHS.

In 2005 diende de Autoriteit Financiële Markten (AFM) een klacht tegen hem in vanwege het vermeend manipuleren van de beurskoers van VHS. Hij werd vrijgesproken van handel met voorkennis, volgens de rechtbank was er hoogstens sprake van marktmanipulatie, wat destijds nog niet strafbaar was, en kreeg slechts een boete¹⁷ van tienduizenden euro’s. Zijn totale vermogen wordt geschat op zo’n 200 miljoen euro¹⁸, zijn bezit in Dubai op 16 miljoen euro. Maas bevestigt in een reactie dat hij appartementen in Dubai bezit, maar gaat ‘vanuit privacy-overwegingen’ niet in op verdere vragen.

Een dunne lijn tussen ontwijking en ontduiking

Het bezitten van vastgoed in Dubai is an sich natuurlijk niet illegaal. Problematischer wordt het wanneer je dat bezit niet opgeeft bij de Belastingdienst. Het Noorse medium E24 stelde op basis van de database vast dat 70 procent van de Noren die vastgoed in Dubai bezat dat niet hadden opgegeven in hun belastingaangifte¹⁹. Dat konden zij doen omdat in Noorwegen openbaar is wie welk bezit opgeeft bij de belasting²⁰.  Hoe groot dat aandeel in Nederland is, is niet bekend. De Belastingdienst houdt in ieder geval niet bij hoeveel Nederlanders vastgoed in Dubai opgeven bij hun aangifte. ‘We zouden hier met verschillende medewerkers naar op zoek moeten²¹.’

En ook het ontwijken van belasting door mazen in de wet te vinden is niet illegaal, dat wordt het pas als er daadwerkelijk een wet wordt overtreden. Als een bedrijf bijvoorbeeld alle winst via een brievenbusfirma in Dubai laat lopen, om daar te profiteren van de lage winstbelasting²², maar daar op geen andere manier actief is. De lijn tussen ontwijking en ontduiking echter is dun, en allerlei mensen hebben hun beroep gemaakt van het opzoeken van die grens.

Adriaan Struijk, volgens de database de bezitter van een villa in een luxe wijk in het groen, was bestuurder van het Haags Juristen College (HJC). Dat kantoor hielp mensen vanaf de jaren 80 uit libertarische overtuiging om onder de dienstplicht uit te komen²³. Toen de dienstplicht werd afgeschaft vond het HJC een nieuwe missie. Het kantoor begon kleine ondernemers te helpen om financiële constructies op te zetten in belastingparadijzen, om zo weinig mogelijk belasting te betalen²⁴. ‘Belasting is diefstal’, zo bepleitten ze in 2008 in een radiospotje²⁵. Struijks naam duikt op rond bedrijven in Panama, Belize, de Seychellen, Cyprus en uiteraard Dubai. De activiteiten van HJC blijken uiteindelijk niet helemaal legaal: in 2018 wordt het kantoor in Nederland veroordeeld voor het verlenen van illegale trustdiensten²⁶. Struijk wil niet reageren op vragen.

Dubai is een van de laatste plekken waar grote hoeveelheden geld nog ongezien kunnen blijven. Lang was een Zwitserse bankrekening daar de ideale plek voor, maar de Zwitserse autoriteiten delen sinds een aantal jaar financiële informatie met Europese landen, waardoor het Zwitserse bankgeheim eigenlijk niet meer bestaat²⁷. Dus vindt geld dat verborgen wil blijven zijn weg naar plekken als Panama, Singapore en Dubai.

‘Natuurlijk word je ook gebeld door mensen die alleen maar geïnteresseerd zijn in het nultarief,’ zegt belastingadviseur Dijkstra. ‘Die willen gewoon hun winst via Dubai laten lopen, en doen dan net alsof ze daar ook zitten. Dat vond ik altijd een beetje vermoeiend. Nee, die mensen heb ik nooit geholpen, die hebben vast hun eigen circuit.’

Geld dat in Dubai gestald wordt blijft niet alleen verborgen voor de Belastingdienst, het emiraat controleert ook nauwelijks waar het geld vandaan komt. Door die combinatie staat de golfstaat hoog op lijsten van wereldwijde witwasparadijzen. Zo zette anti-witwaswaakhond Financial Action Task Force de Verenigde Arabische Emiraten in maart van dit jaar op haar zogenoemde ‘grijze lijst’, omdat ze vindt dat het land te weinig doet om witwassen tegen te gaan²⁸. De Emiraten worden vergezeld door landen als Syrië, Zuid-Soedan en de Kaaimaneilanden²⁹. Het Nederlandse Openbaar Ministerie voerde de afgelopen vijf jaar zeker tien grote zaken waarin verdachten hun illegaal verdiende vermogen via Dubai witwasten³⁰.

Vooral bij de aanschaf van vastgoed wordt in Dubai nauwelijks gecontroleerd waar het geld vandaan komt, en wat de achtergrond van de koper is. Een huis contant afrekenen met cash of een cheque is bovendien niet ongebruikelijk. Hilda van der Tuin, die als advocaat en notaris Nederlanders in Dubai helpt met juridische zaken, zegt niet op te kijken van het kopen van een huis in cash³¹. ‘Het is hier sowieso meer een cash-samenleving, mensen hebben vaak grote bedragen op zak of thuis liggen. Of ze rekenen vastgoed af in crypto’s. Het enige wat ik moet aangeven is of ze niet op een terrorismelijst staan.’

Makelaar Bjorn Hartendorp, die in Dubai huizen verkoopt aan Nederlanders, zegt dat hij de herkomst van het geld ook niet hoeft te controleren als het van een lokale bankrekening³² komt. ‘Dat doet de bank.’ Maar de banken lijken er geen dagtaak aan te hebben: dit jaar werden in heel Dubai slechts 18 duizend verdachte transacties gerapporteerd, terwijl er voor honderden miljarden wordt verhandeld³³. Ter vergelijking, Nederlandse banken rapporteerden afgelopen jaar ruim een miljoen verdachte transacties³⁴.

Verdacht vastgoedbezit

Financiële transacties nauwelijks controleren is de beste dienst die je witwassers en criminelen kunt bewijzen. Zonder die gegevens is het onmogelijk om witwassen te bewijzen, zowel voor opsporingsdiensten als voor journalisten. Maar experts zijn het erover eens dat het verdacht is als iemand veel vastgoed in Dubai heeft terwijl het onduidelijk is waar dat geld vandaan komt³⁵.

Zoals bij een 35-jarige Nederlander die meerdere panden in Dubai in bezit heeft. Volgens de Kamer van Koophandel geeft hij in Nederland slechts als zzp’er boekhoudadvies en deelt hij mee in een taxibedrijfje³⁶. Of een uitbater van een snackbar in Schiedam, die blijkbaar zoveel frituurt dat hij een enorm appartement in Dubai kon kopen. We vinden zeker 15 mensen die meer dan zes panden in Dubai bezitten, maar waar niets of nauwelijks informatie over te vinden is in openbare bronnen³⁷.

‘Er zitten zoveel dubieuze mensen in Dubai’, zegt Jodi Vittori, ‘van Afghaanse krijgsheren tot Russische oligarchen.’ Vittori is hoogleraar Geopolitiek en Veiligheid aan de Amerikaanse Georgetown University en leidde in 2020 een onderzoek naar de rol van Dubai in wereldwijde stromen van onwettig geld³⁸. ‘De huizenmarkt is een magneet voor dat zwarte geld.’

Geld witwassen met het kopen van huizen kan op allerlei manieren, zegt ze. Door het bijvoorbeeld te kopen en weer te verkopen aan iemand die dichtbij je staat, met sterk fluctuerende prijzen. ‘Of je doet net alsof er allerlei huurders in je huizen wonen, zodat het logisch is dat er grote sommen geld binnenkomen.’

Een uitzonderlijk uitleveringsverdrag

In augustus 2021 reisde toenmalig minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus naar de Emiraten om een uitleveringsverdrag te ondertekenen. Hij deed dat in het bijzijn van zijn collega-minister Zijne Excellentie Sultan Saeed al Badi, met staatsieportretten van vier andere sjeiks achter hem aan de muur³⁹. Ruim een halfjaar eerder, in de nacht van 15 december 2019 wordt Ridouan Taghi, op dat moment Nederlands meest gezochte crimineel, gearresteerd door de politie van Dubai en kan Nederland hem komen halen. Het verdrag, zegt Grapperhaus, moet het in de toekomst makkelijker maken om drugscriminelen als Taghi op te pakken en uit te leveren⁴⁰.

‘Het is zeer uitzonderlijk dat Nederland dit soort verdragen sluit met een land als de Emiraten, waar ze heel anders tegen mensenrechten aankijken dan wij’, zegt advocaat Robbert Jonk, gespecialiseerd in uitleveringsrecht⁴¹. Een ‘bilateraal’ uitleveringsverdrag zoals dit werkt twee kanten op, zegt Jonk. ‘Dubai kan nu ook aan Nederland vragen om mensen uit te leveren, die in hun ogen een misdaad hebben begaan. En het is sterk de vraag of die een eerlijk proces zullen krijgen⁴².’ Bovendien is zo’n verdrag volgens hem helemaal niet nodig om criminele kopstukken in Dubai te arresteren. ‘Dat kan al via VN-verdragen die Nederland, de VAE en tientallen andere landen hebben ondertekend.’

Ook de Raad van State is kritisch⁴³ over het verdrag, dat nog moet worden goedgekeurd door de Tweede Kamer. Omdat de Emiraten eigenlijk geen rechtsstaat zijn, moet de mensenrechtensituatie extra zorgvuldig worden beoordeeld, schrijft de Raad in een advies. Maar dat is niet gebeurd: ‘De toelichting geeft geen blijk van dat een dergelijke beoordeling heeft plaatsgevonden.’ Het ministerie van Justitie en Veiligheid laat in een reactie weten dat Nederland altijd kan vragen om garanties dat een uitgeleverd persoon geen dood- of lijfstraf zal ondergaan en zegt uitlevering te zullen weigeren als iemand wordt vervolgd om diens geloof, ras of politieke overtuiging.

Het verdrag was vooral iets dat de VAE graag wilden, zeggen verschillende bronnen bij de politie. ‘Ze hebben dit jaren geleden al aan Nederland gevraagd’, zegt een bron die bij de samenwerking met Dubai betrokken was. De Nederlandse politie was altijd al terughoudend met vragen om informatie uit Dubai, zegt hij: ‘We denken bij elke vraag die we stellen na over de wederkerigheid: we kunnen geen nee zeggen als zij hetzelfde vragen. Zouden we in zo’n geval de veiligheid in gevaar brengen van iemand die voor de Nederlandse wet geen crimineel is?’

‘Zo’n nauwere band is vooral voor Dubai zelf belangrijk’, zegt ook oud-rechercheur  Michel Öz, die als voormalig hoofd van de afdeling Liaisons van de politie de samenwerking coördineerde met buitenlandse opsporingsdiensten. ‘Als er zaken zijn die voor de VAE belangrijk zijn, hopen ze dat wij hen daarbij ook een voorkeursbehandeling geven’. De Emiraten zien in zo’n exclusief verdrag een bevestiging van hun steeds prominentere positie op het wereldtoneel. ‘Het verdrag zal ons misschien iets helpen in de opsporing. Maar uiteindelijk maakt Dubai altijd nog zelf de afweging of ze iemand uit willen leveren of niet.’ Hetzelfde geldt volgens hem voor het delen van informatie. Dat ging in zijn herinnering moeizaam, tenzij het delen ook in het belang van Dubai⁴⁴ was.

De terugkeer van witgewassen geld

Ook na de arrestatie van Taghi blijft Dubai een toevluchtsoord voor de top van de Nederlandse georganiseerde misdaad. We komen drugshandelaars, handlangers van bekende criminelen en verdachten van liquidaties tegen op de lijst. Ondanks internationale onderzoeken konden zij schijnbaar moeiteloos een huis in Dubai aanschaffen. Het afgeschermde en makkelijk toegankelijke financiële systeem is het unique selling point van Dubai voor gewone investeerder, maar ook voor criminelen.

Dat onttrekt criminelen in het Emiraat niet alleen aan het zicht van Nederlandse opsporingsautoriteiten, maar biedt ook de kans om hun geld, eenmaal ‘schoon’, weer terug naar Nederland te sluizen, zegt Öz. ‘Veel interessanter voor ons is wat na het witwassen in Dubai gebeurt. Hoe lopen de lijnen terug naar Europa en Nederland?’ Dat is de million dollar question, zegt hij: ‘Het is ons wel eens gelukt om zo’n lijn terug te voeren naar Nederland. Dat ging, in één zaak, al om vele miljoenen aan witgewassen geld, dat weer in de “schone” economie terecht kwam.’

Het is een paradox: de stad met het hoogste gebouw ter wereld en eilanden in de vorm van een palm, waarin zoveel gericht is op glitter en glamour, op zien en gezien worden, is tegelijk een van de meest populaire plekken om uit het zicht te blijven. Dat geldt voor de 636 miljoen euro aan vastgoed die Nederlanders er bezitten en die waarschijnlijk grotendeels onzichtbaar is voor de Belastingdienst. Maar het geldt ook voor de onbekende hoeveelheid geld die er in bedrijven zit en op bankrekeningen staat. En voor de criminele netwerken die uit het zicht van de Nederlandse politie blijven, er hun geld kunnen witwassen, en het weer naar Nederland terugsturen.

‘Dubai heeft zo lang crimineel geld verwelkomd dat ze niet meer zonder kunnen’, zegt Karen Greenaway⁴⁵. Zij werkt tegenwoordig als advocaat, maar onderzocht als FBI-agent internationale criminaliteit in onder andere Dubai. In 2019 onderzocht ze hoe Dubai financiële criminaliteit tegen gaat, maar het lukte haar niet eens om uit te vinden of er een financiële opsporingsdienst is, wie er de onderzoeken doen, en of er iets terechtkomt van de beloftes voor betere controlesystemen. Sinds dat onderzoek ziet ze weinig verbetering. ‘Ik vraag me sterk af of ze hier überhaupt wel mensen voor hebben aangenomen.’

De veilige haven van Dubai

Waarom doet Nederland, of Europa hier niets tegen? ‘Je kan nooit helemaal voorkomen dat Dubai een toevluchtsoord wordt voor al dit geld’, zegt Europarlementariër Paul Tang (PvdA), die vanuit het Europees Parlement probeert belastingontwijking tegen te gaan. ‘Maar je kunt als Europa wel een grens stellen, en bijvoorbeeld eisen dat landen transparant registreren wie de eigenaars van vastgoed en bedrijven zijn.’ Er spelen echter ook andere belangen, geeft hij toe: ‘De Emiraten zijn een grote militaire speler, er is regeringen veel aan gelegen hen te vriend te houden.’

Dubai houdt zelf ook het liefst iedereen te vriend. Het duidelijkste voorbeeld daarvan ligt voor anker in Port Rashid-haven in Dubai. De Madame Gu is een 99 meter lang superjacht⁴⁶, uitgerust met sportschool, privéhelikopter en beach club⁴⁷. Op Youtube-beelden⁴⁸ van mei dit jaar is de boot gemakkelijk te herkennen aan de karakteristieke blauwe romp, die elk jaar voor een miljoen dollar moet worden bijgeverfd. Op de achtergrond torenen de wolkenkrabbers boven het zand uit. Volgens de Associated Press⁴⁹ ligt het jacht al sinds maart dit jaar in de haven van Dubai, en is de eigenaar Andrei Skotsj⁵⁰, een Russische oligarch die sinds de oorlog in Oekraïne op Europese en Amerikaanse sanctielijsten staat.

Verderop liggen nog twee jachten van gesanctioneerde oligarchen⁵¹, en het vliegtuig van Roman Abramamovitsj zou ook in Dubai geparkeerd staan⁵². Volgens een analyse van de New York Times vliegen Russische privéjets sinds de oorlog vooral naar Dubai. De luxe die ze hiervoor in Londen en Genève zochten, vinden ze nu aan de Golf⁵³. Ook voor hen is Dubai een veilige haven.

De Groene Amsterdammer en Investico kregen voor dit stuk toegang tot de database die werd samengesteld door het Centre for Advanced Defense Studies. Inmiddels hebben de journalisten die aan dit stuk werkten die toegang niet meer.