De AIVD wil onder de nieuwe inlichtingenwet op grote schaal en op geautomatiseerde wijze gegevens verzamelen via internetkabels op zoek naar onbekende terroristische dreigingen. Maar dit werkt niet, waarschuwen experts. Het heeft geen zin om nog meer gegevens te verzamelen als je niet weet waar je zoekt.

Sterker nog, het is zelfs contraproductief om steeds meer hooi te gooien bovenop die ene speld. Dit blijkt uit een analyse van Platform Investico samen met De Groene Amsterdammer en Trouw waarin we vergeleken hoe de veiligheidsdiensten zowel in Europa als in Amerika op zoek gaan naar dreigingen in big data.

Dankzij dit soort analyses komen mensen bijvoorbeeld onterecht op no fly lists te staan. Ook werd de kleine Amerikaanse plaats Dearnborn na New York de stad met de meeste mensen op de Amerikaanse terrorisme watchlist. Dit had niet zozeer te maken met de hoeveelheid terroristen, als wel met de grote moslimpopulatie.

‘Het is lastig om gebeurtenissen te voorspellen die nauwelijks voorkomen,’ legt de Deens onderzoeker Timme Munk. ‘Daar komt bij dat we nauwelijks weten wanneer en hoe iemand met extremistische denkbeelden uiteindelijk een terrorist wordt.’

Extern toezicht op deze gegevensverzameling was volgens de AIVD bovendien niet nodig, ondanks een advies hiertoe van een team van wetenschappers en onderzoekers. ‘Dat achten wij een te vergaande eis, omdat gegevensverwerking de essentie betreft van het werk van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten’.

Filosoof en jurist Marc Schuilenburg die aan de Vrije Universiteit onderzoek doet naar veiligheid waarschuwt dat de gebruikte onderzoeksmethode te weinig kritisch wordt bekeken. ‘We controleren niet de tools op grond waarvan de veiligheidsdiensten beslissingen nemen. Dat blijft een black box,’ zegt hij. ‘Als je bulkinformatie verzamelt ga je waarde hechten aan onbelangrijke dingen of aan een causaliteit die er niet is. Je gaat op zoek naar alles wat potentieel bedreigend kan zijn en daarmee steeds meer betekenis geven aan de samenhang van talloze niet-strafbare feiten.’