Door fraude en slechte administratie bij pensioenfondsen zullen mogelijk honderdduizenden werknemers minder pensioen ontvangen dan waarop ze recht hebben. Pensioenfondsen controleren nauwelijks of werkgevers wel genoeg premie afdragen, en daardoor ontstaan grote tekorten, blijkt uit onderzoek van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico, Nieuwsuur en De Groene Amsterdammer. Hoeveel premie werkgevers ten onrechte niet afdragen weten de fondsen niet, maar naar schatting lopen de tekorten op tot honderden miljoenen euro’s.

De problemen staan los van de bekende pensioenkwesties, zoals de dekkingsgraad, AOW-leeftijd en de discussies over rekenrente. De gevolgen variëren sterk per persoon. De tekorten bij de fondsen variëren van enkele euro’s tot twintig jaar pensioengeld dat spoorloos is verdwenen. Bij kleinere bedragen hebben veel gepensioneerden niet eens door dat ze geld mislopen.

Gebrekkige controle

Veel pensioenfondsen controleren nauwelijks of werkgevers de juiste gegevens aanleveren over het pensioen waarop werknemers recht hebben, blijkt uit het onderzoek. Investico vroeg alle 43 verplichte bedrijfstakpensioenfondsen of ze actief controleren of ze voldoende premie ontvangen. Driekwart van de werkende Nederlanders spaart bij dit soort fondsen. Slechts acht fondsen reageerden op de enquête, maar onder hen waren wel vier van de vijf grootste.

Het overgrote deel stuurt geen controleurs op pad om bij bedrijven de boeken te lichten. Het Pensioenfonds voor de Media zegt bijvoorbeeld geen looncontroles te doen omdat ‘de werkgevers jaarlijks verklaren dat hun opgave correct is.’ ‘Fondsen willen er niet voor betalen’, zegt een oud-medewerker van Syntrus Achmea, tot voor kort de grootste pensioenadministrateur.

Zeker twee pensioenfondsen lieten wél onderzoek doen en ontdekten dat hun administratie inderdaad grote gaten vertoont. Het Pensioenfonds voor de Houtverwerkende Industrie en Jachtbouw, een klein fonds met zo’n 20 duizend deelnemers, vond in een steekproef onder 21 bedrijven dat het miljoenen euro’s aan premie mis zou lopen en dat tientallen werknemers mogelijk ten onrechte helemaal geen pensioen opbouwen. Het fonds zegt dat het de grote afwijkingen met een ‘grove check’ heeft kunnen verklaren, maar geeft toe niet zeker te weten hoeveel premie er precies mist.

Ook in de vleesindustrie proberen werkgevers de regels naar hun hand te zetten. ‘Ze denken: zolang ik ermee wegkom is het prima’, zegt John Klijn, voorzitter van het pensioenfonds voor de vleesindustrie en vakbondsman voor de FNV ‘Wat is er nou makkelijker dan een Pool of Roemeen pensioen door zijn neus te boren als het jou veel geld oplevert?’

Pensioenregels zeer gecompliceerd

Pensioenregels worden steeds moeilijker uitvoerbaar doordat ze vaak in nieuwe cao’s worden aangepast, met de ene uitzondering op de andere correctie. Zelfs experts hebben daardoor moeite om de juiste premie te berekenen, bijvoorbeeld door het grote aantal toeslagen. Zo krijgen werknemers bij het pensioenfonds voor de koopvaardij bijvoorbeeld extra pensioen voor de ‘tankerverhoging’, ‘mentortoelage’ en overwerktoeslag, maar niet voor de ‘vaartoeslagen’.

Ook de pensioenregeling van het ABP, het pensioenfonds voor ruim 1 miljoen ambtenaren, leraren en militairen is nauwelijks uit te voeren, blijkt uit een interne notitie van pensioenuitvoerder APG. Zo vraagt een pensioenberekening voor de Defensieregeling volgens het memo ‘ruim 20.000 rekenstappen.’ Het kan bovendien meer dan een halve dag duren om het pensioenoverzicht van één person te maken. ‘We lopen achter de feiten aan’, concludeert het stuk uit eind 2016. APG onderkent nu dat de regeling te complex was, maar dat de sociale partners dringend zijn verzocht die te versimpelen. Sindsdien zijn daar volgens APG belangrijke stappen in gezet.