Tweede Kamerleden kondigen debatten vaak groots aan op tv, Twitter of Youtube, maar krabbelen hier steeds vaker van terug. Kamerleden annuleren de helft van alle ingeplande debatten of laten die vervallen. In tien jaar tijd is het aantal debatten dat van de agenda verdwijnt, bijna verdubbeld. Dat blijkt uit een data-analyse van Investico en De Groene Amsterdammer.

Waar in 2013 nog maar twintig procent van alle voorgenomen debataanvragen niet doorging, was dat vorig jaar 48 procent. In 2019 ging zelfs 56 procent van de ingewilligde debatten niet door. Groots aangekondigde conflicten krijgen veel aandacht maar vinden in werkelijkheid nooit plaats.

Kamerleden vertellen dat het aanvragen van een debat steeds vaker een doel op zich is. Door een debat op de agenda te zetten, laat een politieke partij aan de achterban zien dat ze zich inzet voor een bepaalde zaak. Zo zijn aangekondigde debatten over zaken zoals huurstijgingen (aangevraagd door Sandra Beckerman van de SP), mensensmokkel (aangevraagd door Gidi Markuszower van de PVV) of over geweld tegen personen met een publieke taak (aangevraagd door Hanneke van der Werf van D66) er geen van allen gekomen.

Het vaststellen van de vergaderagenda gebeurt tijdens speciale bijeenkomsten: de Regeling van Werkzaamheden. Investico en De Groene Amsterdammer onderzochten al deze vergaderingen sinds 2008 – 7.489 in totaal – om erachter te komen: welke partijen en politici strijden het felst om de Kameragenda?

Opvallend is hoe de traditionele middenpartijen steeds stiller worden als het over de beeldbepalende plenaire zaal gaat. Dit laten ze over aan flankpartijen zoals de PVV, de SP, DENK en ook Groenlinks. ‘De Regeling is óók gewoon een podium in de plenaire zaal waar je steeds hetzelfde punt moet maken’, zegt een DENK-woordvoerder. Het is voor zijn partij niet alleen een administratief moment in de week waarbij de agenda wordt opgesteld, maar ook een communicatiemiddel. Volgens Esther Ouwehand van de PvdD is dit soms noodzakelijk: de plenaire zaal is tenminste begrijpelijk voor het grote publiek.

De SP en de PVV vragen veruit de meeste debatten aan voor in de plenaire zaal. Dat doet met name de PVV de afgelopen jaren erg succesvol: de partij van Wilders krijgt van alle partijen de meeste debatverzoeken op de agenda. Sterker nog, sinds 2018 is het aandeel PVV-debatten bijna verdriedubbeld. Hoewel een aanzienlijk deel van deze debatten niet doorgaat, blijkt bovendien dat de PVV zich amper bekommert over de minder mediagenieke vergadering in de kleine zalen van de Tweede Kamer. Hier worden wetten doorgenomen en vindt het taaie beleidswerk plaats. Uit de data-analyse blijkt dat met name de traditionele bestuurspartijen, de VVD, CDA en D66, strijden om wat hier wordt besproken.

Hoewel de traditionele bestuurspartijen een stuk minder debatten agenderen voor de grote zaal, krijgen ze relatief gezien vaker hun zin. Zo kreeg de VVD 65 procent van haar debataanvragen op de agenda.

Forum voor Democratie vroeg het vaakst een debat aan dat geen meerderheid kreeg, 94 procent werd weggestemd. Ook JA21, DENK en de Partij voor de Dieren haalden vaak bakzeil bij hun debataanvragen, met een succespercentage van respectievelijk 18%, 17% en 15% .

De stijging van geannuleerde debatten sinds 2008 is voor een deel te wijten aan zogeheten dertigledendebatten. Dit type debat, waarvoor geen meerderheid nodig is, bestaat sinds 2011 vanuit het idee kleinere partijen meer ruimte te geven. Maar die vinden vrijwel nooit plaats. Afgelopen jaar werden er van de negentig geplande dertigledendebatten uiteindelijk slechts drie gevoerd, 3,3 procent. Het aantal debatten dat van de agenda wordt gehaald stijgt weliswaar ook zonder rekening te houden met deze dertigledendebatten.

Meerdere Kamerleden die Investico spreekt maken zich zorgen over een nieuw fenomeen: debatten die onverwacht van de agenda verdwijnen. Het gaat bijvoorbeeld om debatten die op het laatste moment worden geannuleerd of stiekem van tafel worden geveegd. Zo schrapte de BBB afgelopen juli vlak voor aanvang een mestdebat, werd een al ingepland debat over een EU-top afgezegd door coalitiepartijen en gooide de PVV dit voorjaar een asieldebat van de agenda. ‘Ongekend’, noemt Kati Piri (PvdA) deze ontwikkeling. Als ze dit vaker gaan zien, moeten Kamerleden volgens Piri op zoek naar ‘oneigenlijke manieren’ om toch een debat te voeren. ‘Dat je bijvoorbeeld begrotingsdebatten gaat misbruiken om alsnog hele andere debatten af te dwingen.’

Op woensdag 2 oktober praten we in Utrecht verder over dit onderzoek, in het kader van het tienjarig bestaan van Investico. Meepraten? Lees hier meer en meld je aan!