CDA-leider Wopke Hoekstra had jarenlang een verborgen belang in een bedrijf op de Britse Maagdeneilanden. Hoekstra bezat voor ruim dertigduizend euro aan aandelen in een brievenbusbedrijf in het belastingparadijs, dat op zijn beurt weer aandeelhouder is van een safaribedrijf in Kenia en Tanzania. Hoekstra verkocht zijn belang een week voor zijn benoeming tot minister in oktober 2017, maar meldde dit nooit aan de Tweede Kamer. Evenmin maakte hij melding van zijn aandelenportefeuille toen hij in de jaren daarvoor Eerste Kamerlid was. Premier Rutte is tijdens de formatie in 2017 wel geïnformeerd, zegt Hoekstra in reactie op vragen. Hoekstra is als minister verantwoordelijk voor het bestrijden van misbruik van belastingparadijzen en was in de Eerste Kamer vice-voorzitter van de Commissie voor Financiën.

Hoekstra kocht in 2009 aandelen in Candace Management Limited op de Britse Maagdeneilanden, een notoir belastingparadijs in de Cariben, samen met Tom de Swaan, president-commissaris bij ABN Amro, en andere ABN-prominenten. Dit blijkt uit de Pandora Papers, een nieuw lek van zo’n twaalf miljoen documenten uit belastingparadijzen die in handen kwamen van het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ), dat het deelde met 151 media wereldwijd, waaronder Platform Investico, Trouw en Het Financieele Dagblad. 

Belangenconflict

Candace is een vehikel waarmee een groep van ruim veertig investeerders belegt in Asilia, een safaribedrijf met zo’n 900 werknemers dat zich richt op natuurbescherming en verschillende prestigieuze prijzen won. Hoekstra investeerde omdat hij goed bevriend is met een van de oprichters. De Maagdeneilanden zijn een notoir belastingparadijs omdat het land geen belasting heft en aandeelhouders anoniem kunnen blijven. Hoekstra zegt nooit een fiscaal motief te hebben gehad bij zijn investering. 

Christoph Demmke, integriteitsadviseur voor de Raad van de Europese Unie, de Europese Commissie en het Europees Parlement, vindt het verwijtbaar dat Hoekstra de Kamer niet liet weten dat hij tot een week voor zijn ministerschap nog aandelen had in een belastingparadijs. ‘Het is onethisch, en dan druk ik me mild uit. Politici zijn op dit moment bezig belastingparadijzen aan te pakken. Als hij als individu ondertussen gebruik maakte van het feit dat die belastingparadijzen nog steeds bestaan, dan is dat absoluut onacceptabel.’

Als senator was Hoekstra vice-voorzitter van de Commissie voor Financiën, die zich onder meer bezighield met wetsvoorstellen om belastingontwijking tegen te gaan. Volgens Integriteitsadviseur Demmke, tevens hoogleraar ethiek in publieke ambten aan de Finse Vaasa Universiteit, had Hoekstra daarbij een serieus belangenconflict. ‘Het feit dat Hoekstra zijn belang niet heeft gemeld is onacceptabel en beneden alle internationale standaarden.’ Hoekstra zegt dat hij zijn aandelen nooit bij de Eerste Kamer heeft opgegeven omdat dit niet verplicht was en dat een andere CDA-senator het woord voerde over fiscale zaken. 

Volgens Leo Huberts, emeritus hoogleraar bestuurskunde en integriteitsonderzoeker aan de Vrije Universiteit, illustreert de casus nonchalance met betrekking tot integriteit. ‘Ook als er geen regel wordt overtreden, moet je nadenken over wat moreel verantwoord is. Alleen zeggen “het was volgens de regels” vind ik mager. Hoekstra staat daarin niet alleen, die nonchalance delen velen in de landelijke politiek.’

Geen inhoudelijke reactie ABN AMRO

Naast Hoekstra en ABN-commissaris De Swaan investeerden ook Alexandra Schaapveld, tot voor kort commissaris van staatsbank FMO; Maarten Muller, commissaris bij Van Lanschot Kempen; en Joost Kuiper, tot 2016 commissaris bij ING. Hoekstra is de enige die zijn aandelen verkocht; alle anderen zijn nog altijd aandeelhouder. In reactie op de vraag of De Swaan zijn belang heeft gemeld bij ABN, zegt de bank: ‘ABN AMRO ziet geen noodzaak om te reageren. Er valt niets uit te leggen of te verantwoorden.’

Hoogleraar Huberts snapt die reactie niet, zegt hij. ‘Het is klip en klaar: als je een belang hebt in een belastingparadijs en je moet beslissen over het beleid van de bank over belastingparadijzen, dan is er sprake van belangenverstrengeling, of minstens de schijn daarvan. De reactie van ABN roept vragen op over het integriteitsbeleid en -bewustzijn van deze bank.’

Candace nog altijd gevestigd op Maagdeneilanden

Alle investeerders die wij vragen voorlegden zeggen hun aandelen in de Maagdeneilanden altijd te hebben opgegeven bij de Belastingdienst. Asilia’s CEO Jeroen Harderwijk laat weten dat Candace nooit dividend heeft ontvangen, en dat de aandeelhouders geen financieel voordeel hebben gehad bij de route via de Cariben. 

De oprichters van Asilia zeggen dat verschillende aandeelhouders er sinds 2016 voor hebben gepleit om Candace weg te halen uit de Maagdeneilanden. Hoekstra deed dat niet: hij zegt in reactie op vervolgvragen dat hij zich er niet van bewust was dat Candace op de Maagdeneilanden staat geregistreerd. De zeven andere aandeelhouders die Investico hierover sprak wisten dat wel: een enkeling vertelt dat ze formulieren moesten tekenen waarop ‘Britse Maagdeneilanden’ staat. Na vijf jaar is het er in ieder geval nog niet van gekomen om Candace te verhuizen, volgens Harderwijk als gevolg van het vele papierwerk.