Rinat Achmetov, de rijkste oligarch van Oekraïne en rivaal van president Zelensky, wordt al sinds 2014 in verband gebracht met corruptie en witwassen, maar krijgt nog altijd steun van de Nederlandse financiële sector. Zijn bedrijven zijn gevestigd op de Zuidas, en minstens vier Nederlandse pensioenfondsen hadden in ieder geval in 2021 nog leningen uitstaan aan die bedrijven. Dit blijkt uit onderzoek van platform Investico voor dagblad Trouw en De Groene Amsterdammer.

Achmetov speelde op alle sleutelmomenten in de moderne geschiedenis van Oekraïne een belangrijke rol. Zo hielp hij in 2010 de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj aan de macht. En sinds 2021 ligt hij in de clinch met president Zelensky, die afgelopen november beweerde te beschikken over een audio-opname waarop te horen is hoe Oekraïense en Russische ‘officials’ een staatsgreep bespreken. De ‘officials’ zouden Akhmetov bij die coup willen betrekken. Achmetov ontkent dit ten stelligste en benadrukt via zijn advocaat dat hij ‘nooit is gearresteerd, aangeklaagd, vervolgd of veroordeeld in Oekraïne noch daarbuiten.’

Onder het bewind van Janoekovitsj werden tussen 2010 en 2014 naar schatting twaalf tot honderd miljard dollar aan staatsbezit gestolen. Volgens de Amerikaanse financiële waakhond FinCEN had Achmetov daarin ook een rol. Bij ING Bank kwamen na de afzetting van Janoekovitsj verdachte betalingen van Achmetov binnen: zo boekte hij in mei 2014 in vijf dagen tijd 145,5 miljoen dollar over van één van zijn persoonlijke brievenbusbedrijven op de Britse Maagdeneilanden naar ING. 

‘Op dat moment waren Achmetov en andere Oekraïense oligarchen druk bezig om hun geld op een veilige plek buiten zicht van opsporingsinstanties te krijgen’, zegt Karen Greenaway, voormalig FBI-agent die het Amerikaanse onderzoek leidde naar de diefstal van publiek geld onder Janoekovitsj. ‘Het is goed mogelijk dat de transacties via ING daar onderdeel van waren.’ Achmetov en ING gaan niet in op vragen over deze betalingen.

Rode vlaggen

De Britse Barclays Bank besloot in 2015 de bankrekeningen van enkele bedrijven van Achmetov te blokkeren wegens bezorgdheid dat het vermogen in die bedrijven ‘mogelijk illegaal verkregen geld bevat’, blijkt uit een lek van geheime documenten van FinCEN, de Amerikaanse financiële waakhond. Maar Achmetov kon bij Nederlandse banken nog lang terecht. Zijn bankrekeningen bij ING en Deutsche Bank zijn tot zeker eind 2016 actief. In 2018 hielp ING Achmetovs bedrijf nog aan een lening van ruim anderhalf miljard dollar. In datzelfde jaar verstrekte ING samen met Deutsche Bank Amsterdam en enkele andere banken nog ruim 2,2 miljard dollar aan Achmetovs Metinvest om uitstaande schulden te herstructureren. ING en Deutsche Bank gaan niet in op de vraag welk deel van deze leningen nog uitstaat.

‘In 2018 waren er al zoveel rode vlaggen over witwassen in relatie tot Achmetov’s financiële zaken dat banken hem geen nieuwe leningen hadden moeten verstrekken’, zegt voormalig FBI-agent Greenaway. 

De BV’s van Achmetov staan nog altijd in Nederland ingeschreven. Trustkantoor ITPS, dat de brievenbusbedrijven bestuurde, kreeg in 2019 een zogenaamde ‘aanwijzing’ van De Nederlandsche Bank (DNB) wegens falende klantcontroles en is volgens één van de eigenaren inmiddels is opgeheven. Sinds vorig jaar worden Achmetovs Nederlandse brievenbusbedrijven gerund door enkele oud-medewerkers van het trustkantoor, waardoor de bedrijven feitelijk buiten toezicht van DNB vallen.

“Nu zijn we veel, veel te laat”

Volgens FBI-agent Greenaway hadden Europese opsporingsinstanties weinig aandacht voor corruptie in Oekraïne. ‘Ik ben naar Duitse, Franse en Nederlandse autoriteiten gegaan en heb gezegd: “er is een probleem met al dat geld dat jullie je land in laten stromen, dat gaat negatieve gevolgen hebben.” Maar toen was er geen interesse en nu zijn we veel, veel te laat. We lieten oligarchen toe om via westerse banken hun zakken te vullen met witgewassen geld, en dat kunnen we nu niet in twee weken tijd terugdraaien.’