Van de 77 Nederlandse ziekenhuizen die acute zorg verlenen, komen er 17 in de problemen als er een korte, heftige regenbui valt. Bijvoorbeeld doordat ambulances en patiënten het ziekenhuis niet meer kunnen bereiken vanwege plassen op de weg, of doordat de Spoedeisende Hulp overstroomt of onbereikbaar wordt. Eerder dit jaar kwam dit al twee keer voor bij het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem.

Dat blijkt uit onderzoek van Investico, in samenwerking met NU.nl, De Gelderlander, De Stentor en De Groene Amsterdammer, met behulp van een gedetailleerd model dat door kennisinstituut Deltares werd ontwikkeld. In dat model wordt gesimuleerd hoeveel water er op straat blijft staan nadat een korte, hevige bui valt. ‘Deze analyse geeft een goed eerste beeld van de risico’s’, zegt Nanco Dolman, hydroloog bij Deltares. ‘Als je hierop ziet dat een ziekenhuis geblokkeerd raakt, is dat zeker reden voor vragen.’

Zeven ziekenhuizen raken onbereikbaar voor ambulances bij zo’n wolkbreuk. Op de toegangswegen van het Gelre Ziekenhuis in Apeldoorn staan bijvoorbeeld zulke plassen dat ambulances er niet meer doorheen kunnen. Bij nog twee andere ziekenhuizen kunnen de ambulances misschien nog wel door de plassen heen, maar personenauto’s niet. Ten slotte zijn er nog eens acht ziekenhuizen waarbij de spoedpost geblokkeerd raakt of onbereikbaar wordt. Dat geldt bijvoorbeeld voor het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) in Amsterdam-Oost en het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein.

‘Dit soort buien komt door het veranderende klimaat in Nederland vaker voor’, zegt Dorien Lugt. Zij is expert wateroverlast bij adviesbureau HKV en rekende met het KNMI aan toekomstige neerslagscenario’s. Het regenmodel van Deltares gaat uit van een bui waarbij 70 millimeter regen valt in twee uur. In de huidige modellen valt zo’n bui gemiddeld eens in de honderd jaar per locatie, zegt Lugt. ‘Dat lijkt misschien niet zo vaak, maar het betekent één keer in de honderd jaar voor elke plek in Nederland. Zo’n bui valt veel vaker érgens in Nederland. We schatten zo’n vier keer per jaar.’

‘Het levert natuurlijk risico’s op als ambulances en patiënten het ziekenhuis niet meer kunnen bereiken en moeten uitwijken’, zegt ook Dennis Barten. Hij is SEH-arts bij het VieCuri Medisch Centrum in Venlo, en doet onderzoek naar hoe ziekenhuizen moeten omgaan met calamiteiten. Er zijn situaties waarin elke minuut telt.’

‘Ziekenhuizen zijn onderdeel van wat de “vitale en kwetsbare functies” noemen, net als bijvoorbeeld de elektriciteitsvoorziening en de waterzuivering’, zegt Nanco Dolman, hydroloog bij onderzoeksbureau Deltares. Als die essentiële voorzieningen geraakt worden, kan dat grote gevolgen hebben, zegt hij. ‘Als het verkeerde elektriciteitskastje uitvalt, kan het gebeuren dat een heel gebied geen mobiel bereik meer heeft.’

‘We zijn in Nederland veel minder bezig met de gevolgen van hevige regen dan met overstromingen vanuit de zee of de grote rivieren’, zegt hydroloog Dolman van Deltares. Het overstromen van ziekenhuizen is daar maar één aspect in, zegt hij. ‘Bij de overstromingen in Limburg in 2021 hebben we kunnen zien wat de gevolgen kunnen zijn van dit soort extreem weer.’ We moeten onze steden meer inrichten op dit soort buien, zegt hij: ‘Doordat alles zo versteend is, kan al dat water nergens naartoe.’

Afgelopen week maakte de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) bekend onderzoek te gaan doen naar de veiligheidsrisico’s rond wateroverlast. De OVV noemt het overstromen van een afdeling spoedeisende hulp expliciet als een situatie die voor ‘aanzienlijke veiligheidsproblemen’ kan zorgen.

Het Gelre Ziekenhuis stelt in een reactie op onze bevindingen dat het op haar eigen terrein maatregelen neemt om het water op te vangen, maar dat het de verantwoordelijkheid van de gemeente is om de toegangswegen begaanbaar te houden. De gemeente Apeldoorn laat in een reactie weten dat ze een eigen berekening heeft gemaakt waarin de capaciteit van het riool nauwkeuriger is meegenomen. De gemeente geeft geen antwoord op de vraag of de toegangswegen in haar eigen analyse wel begaanbaar zijn, maar stelt ‘geen aanleiding te hebben om te denken dat hier sprake is van een mogelijk onveilige situatie bij heftige regenval.’ Het OLVG stelt dat patiënten ook op een andere locatie in Amsterdam-West kunnen worden opgevangen als de spoedpost onbereikbaar wordt.

Investico benaderde alle ziekenhuizen en gemeenten die volgens de regenkaarten in de problemen lijken te komen. Verschillende ziekenhuizen stellen ingrijpende maatregelen te hebben genomen zoals het vergroten van de riolering, of het verhogen van het trottoir, vaak omdat ze in het verleden al te maken kregen met wateroverlast. Deze ziekenhuizen zijn weggelaten uit de analyse. Zie onderaan dit artikel voor een overzicht van alle reacties.