Nederland staat op het punt om het Duitse hoogspanningsnet van staatsbedrijf TenneT te verkopen. Het bedrijf is door Nederland opgezadeld met hoge schulden, waardoor het niet meer in staat is om de nodige investeringen te doen. De Duitse staat zou bereid zijn er miljarden voor te betalen, om ‘de energietransitie te versnellen’.

De afgelopen dertien jaar onttrok de Nederlandse staat bijna een miljard euro aan dividend uit het Duitse net, maar weigerde erin te investeren. Tegelijkertijd moest TenneT leningen aangaan, voor de uitbreiding van het Duitse stroomnet en aansluiting van windmolenparken. Daardoor is de financiële positie van de Duits tak elk jaar verslechterd. Dat blijkt uit onderzoek van platform Investico en de Duitse omroep NDR, voor Trouw en de Groene Amsterdammer.

Nederland kocht het Duitse stroomnet in 2010 voor slechts één miljard van energiebedrijf Eon. Dit moest leiden tot een snellere en goedkopere uitwisseling van stroom, steeds vaker uit wind en zon. De huidige verkoop aan Duitsland zou tot 25 miljard euro moeten opbrengen, binnen het Nederlandse ministerie van Financiën wordt al gesproken over ‘de grootste verkoop’ van een staatsdeelneming ‘ooit’.

Het Duitse dochterbedrijf van TenneT stond er bij de aankoop financieel nog aanzienlijk beter voor dan de Nederlandse. Inmiddels is het andersom. De afgelopen jaren groeide de hoeveelheid schulden harder dan de voorraad eigen geld. Daardoor staat de Duitse tak er de laatste vier jaar zelfs slechter voor dan in Nederland wettelijk zou zijn toegestaan. In Nederland gelden strenge eisen voor het eigen vermogen dat een energienetbeheerder moet aanhouden, in Duitsland niet.

Duitse experts zijn kritisch op de houding van de Nederlanders. ‘Natuurlijk was het voor Nederland lucratief’, zegt hoogleraar energie-economie Claudia Kemfert. ‘Maar tegelijkertijd stond hier ook de energietransitie op de agenda. Daar moet je dan ook in investeren en dat is niet gebeurd.’ Het bedrijf is nu niet meer in staat om benodigde investeringen te doen, bevestigt Frans Rooijers, directeur van onderzoeksbureau CE Delft. ‘Verkoop is de enige optie.

Het ministerie van Financiën geeft geen reactie op de kritiek op haar rol als aandeelhouder. TenneT zelf stelt in reactie dat het Nederlandse besluit om de Duitse tak geen geld te geven, niet tot problemen heeft geleid en noemt andere knelpunten: stroperige procedures en technisch personeelstekort. Wel bevestigt TenneT dat ze geld van de aandeelhouder nodig hebben om de investeringen te kunnen doen die op dit moment nodig zijn.

Tien jaar geleden legde de Duitse regering vijftig locaties vast waar het stroomnet vóór 2022 versterkt moest zijn. Op dit moment heeft Tennet slechts een vijfde van de geplande kilometers voltooid, blijkt uit een analyse van Investico. Het Duitse ministerie van Financiën schreef in november in een brief aan het parlement dat nationalisatie van TenneT van ‘centraal belang’ is om ‘de energietransitie te versnellen’.

Het Duitse net van Tennet is niet sterk genoeg om schone stroom van de windmolens, die vooral in het noorden van Duitsland staan, naar industrie in het zuiden transporteren. Windturbines staan daarom regelmatig noodgedwongen stil, terwijl gascentrales daardoor extra moeten draaien. Dat zorgt voor relatief hoge kosten voor Duitse consumenten en industrie, vooral in het gebied van Tennet.

De Nederlandse houding is uniek, zegt analist Mark Remshardt van kredietbeoordelaar Moody’s, in reactie op bevindingen van Investico. ‘Ik kan geen ander bedrijf bedenken, waar de aandeelhouder er zo sterk op gericht is om slechts één van de twee dochterondernemingen te ondersteunen.’

Andere Duitse netbeheerders krijgen wel regelmatig geld van hun aandeelhouders om de versterking van het stroomnet te financieren. Terwijl het Nederlandse ministerie weigerde te investeren in het Duitse net, stak ze wel bijna 1,8 miljard euro in de Nederlandse tak van Tennet. Voor de komende jaren heeft het ministerie van Financiën nog eens 5,1 miljard euro toegezegd, voor de Duitse tak niets.