Demissionair minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren wil huiseigenaren niet verplichten om loden drinkwaterleiding in hun huis te vervangen, of bij verkoop te melden dat zulke leidingen zich in het huis bevinden. De Amsterdamse wethouder van Wonen Laurens Ivens had om zo’n verplichting gevraagd namens de besturen van de vijf grote steden. Ruim een jaar geleden adviseerde de Gezondheidsraad om alle loden leiding in Nederland snel te vervangen omdat lood in drinkwater nog schadelijker is dan voorheen gedacht.

Het ministerie zegt ‘dringender’ te gaan communiceren over de gevaren van lood, maar vindt het niet nodig de wet te wijzigen om eigenaren tot iets te verplichten, zegt een woordvoerder. Het ministerie stelt dat in sommige standaard-koopovereenkomsten mededelingen over loden leidingen al zijn opgenomen. Zulke modelovereenkomsten zijn echter niet wettelijk verplicht. Daarnaast wijst het ministerie erop dat een te hoge loodconcentratie in het drinkwater binnenshuis al in het huurrecht geldt als een ‘gebrek’ dat de verhuurder moet melden.

Vervanging te vrijblijvend

Volgens wethouder Ivens is dat niet genoeg, omdat het vaststellen van de loodconcentratie voor verkoop niet verplicht is. Bovendien hebben de verschillende meetmethoden in het verleden geleid tot geschillen. Ivens wil toe naar een simpele meldplicht voor de aanwezigheid van loden leidingen, ongeacht de gemeten concentraties. Dat is in lijn met het meest recente advies van de Gezondheidsraad, dat stelt dat de vervanging van loden leidingen zo ‘minder vrijblijvend’ wordt.

De weigering van het ministerie tekent de aanpak van loden drinkwaterleidingen in Nederland de afgelopen twintig jaar, blijkt uit een reconstructie van platform voor onderzoeksjournalistiek Investico en radioprogramma Argos mede voor De Groene Amsterdammer. De aanleg van nieuwe loden drinkwaterleidingen werd in 1960 verboden, maar hoeveel oude loden leidingen er nog in ons land liggen van voor die tijd is bij niemand bekend. Opeenvolgende kabinetten weigerden om al te hard in te grijpen bij loden leidingen die in huizen van particuliere verhuurders of woningbezitters liggen. 

Lood verlaagt IQ

Tot 2019 gingen bestuurders ervan uit dat lood in drinkwater alleen schadelijk was voor zuigelingen. Nieuwe onderzoek door het Europese gezondheidsagentschap EFSA uit 2010 toonde echter aan dat regelmatige blootstelling aan lood ook bij oudere kinderen tot gedragsproblemen, aandachtsstoornissen en een lager IQ kan leiden. De reeds strenge norm voor lood in drinkwater wordt volgend jaar verder gehalveerd, van 10 naar 5 microgram per liter.

‘Het is heel moeilijk om op individueel niveau de schadelijkheid vast te stellen,’ legt Fred Woudenberg werkzaam bij de GGD Amsterdam en voorzitter van de commissie voor lood van de Gezondheidsraad uit. ‘Maar op groepsniveau zie je dat populaties van kinderen die blootgesteld zijn aan lood een lager IQ hebben, tot wel een schooladvies lager.’

Huurders proberen ondertussen bij de rechter af te dwingen dat hun loden leidingen worden vervangen. De landelijke Huurcommissie oordeelde onlangs dat huurders recht hebben op een huurverlaging van 60 procent als hun verhuurder de loden leiding niet vervangt. Ook huurders van wie het drinkwater onder de oude norm zit maar boven de nieuwe, hebben recht op deze verlaging, oordeelde de rechter.