Altijd en overal vervuild

Opruimen PFAS-vervuiling kost nu al bijna 70 miljoen euro

Nieuws

Opruimen PFAS-vervuiling kost nu al bijna 70 miljoen euro

Op 52 plekken in Nederland wordt momenteel PFAS uit de bodem en grondwater gehaald, het opruimen van die vervuiling kostte tot nu toe al minstens 68 miljoen euro. Dat blijkt uit een uitvraag die Platform Investico deed onder gemeenten en provincies, in samenwerking met Het Financieele Dagblad en De Groene Amsterdammer.

Omdat van slechts 28 van de 52 projecten de kosten bekend zijn, zal het totaal in werkelijkheid hoger zijn. In de meeste gevallen is de rekening voor de overheid. Het ‘de vervuiler betaalt’ principe gaat vaak niet op, bijvoorbeeld omdat het vervuilende bedrijf failliet is.

PFAS zijn chemische stoffen die water- en vetafstotend zijn, en in allerlei producten worden verwerkt. Steeds meer onderzoek toont aan dat de stoffen al in zeer kleine hoeveelheden toxisch en kankerverwekkend zijn. Omdat ze nauwelijks afbreken, blijven ze lang in het milieu en worden ze ook wel forever chemicals genoemd.

Het blijkt enorm duur om die stoffen uit het milieu te verwijderen. Zo laat de gemeente Enschede weten dat het 11 miljoen euro zal kosten om PFAS te verwijderen uit de bodem onder een speeltuin waar vroeger een textielfabriek stond. In Doetinchem betaalt het Rijk ruim 8 miljoen om de resten van PFAS-houdend blusschuim op te ruimen, en in Soesterberg kost het zelfs 22 miljoen euro om een oude vliegbasis te zuiveren.

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft geen overzicht van welke locaties in Nederland allemaal zijn vervuild met PFAS. Ook weet het ministerie niet welke bedrijven allemaal PFAS lozen. Minister Madlener (PVV) schreef onlangs aan de Tweede Kamer dat het nog tot 2032 gaat duren voordat zijn ministerie dat op een rijtje heeft, terwijl de Belgische overheid dat bijvoorbeeld wel weet van alle Belgische PFAS-lozers.

‘Deze kosten zijn het topje van de ijsberg’, zegt Martijn van Houten, directeur bij Bodembeheer Nederland, een stichting die bedrijven en overheden met bodemvervuiling bijstaat. Hij krijgt steeds vaker vragen over PFAS-vervuiling. Niet alleen rondom bekende PFAS-fabrikanten zoals Chemours in Dordrecht is de grond vervuild, ook op tal van andere locaties in Nederland zijn verhoogde concentraties aangetroffen, bijvoorbeeld op industrieterreinen en op defensieterreinen waar PFAS-houdend blusschuim is gebruikt. Op bijna al deze locaties moet het opruimen nog beginnen.

Het verwijderen van PFAS uit de bodem is veel duurder dan andere gifstoffen, blijkt uit de berekeningen van Investico. Het kost duizend keer zoveel als het verwijderen van bijvoorbeeld kwik en lood. Overheden betalen soms honderdduizenden euro’s voor het zuiveren van slechts enkele grammen aan PFAS, tot verbazing van experts. ‘In zulke gevallen wegen de baten niet op tegen de kosten’, zegt bodemdeskundige Arne Alphenaar van TTE Consultants. ‘Dat is maatschappelijk, economisch en milieutechnisch niet wenselijk. We moeten er ons bij neerleggen dat we niet heel Nederland kunnen schoonmaken.’

Investico deed samen met internationale partners onder leiding van de Franse krant Le Monde onderzoek naar de kosten van alle vormen van PFAS-vervuiling in heel Europa. Zelfs als we morgen zouden stoppen met het produceren en uitstoten van PFAS, zou het voor heel Europa de komende twee decennia in totaal 95 miljard euro kosten om PFAS uit het drinkwater en de bodem te krijgen. Blijven we doorgaan met PFAS maken en willen we voorkomen dat het allemaal de natuur instroomt, dan worden de kosten voor de maatschappij twintig keer hoger. ‘Er is niet genoeg geld in de wereld om alle PFAS in het milieu te verwijderen’, zegt Ali Ling van de Universiteit van St. Thomas in het Amerikaanse Minnesota, die meewerkte aan de berekening.

Blijf op de hoogte van onze onderzoeken. Meld je aan voor de nieuwsbrief

Over dit onderzoek

Deze publicatie maakt deel uit van het Forever Lobbying Project, een internationaal journalistiek onderzoek naar de lobby tegen het aankomende PFAS-verbod, en de kosten van PFAS-vervuilling. Het onderzoek is onder andere gebaseerd meer dan 14 duizend voorheen niet-gepubliceerde documenten over PFAS, die mede werden verkregen door ruim 180 openbaarheidsverzoeken bij Europese en nationale overheden. 18 internationale wetenschappers stonden het project bij. Non-profitorganisatie Corporate Europe Observatory stond het project bij met het doen van Europese openbaarheidsverzoeken.

Aan het project, dat werd gecoördineerd door het Franse Le Monde, deden in totaal 29 media uit 16 landen mee. In Nederland onderzocht Investico de documenten, in samenwerking met De Groene Amsterdammer en Het Financieele Dagblad. Andere deelnemende media waren RTBF (België) , Deník Referendum (Tsjechië), Investigative Reporting Denmark (Denemarken), YLE (Finland), Le Monde en France Télévisions (Frankrijk), NDR, WDR, Süddeutsche Zeitung en MIT Technology Review Germany (Duitsland), Reporters United (Griekenland), L’Espresso, RADAR Magazine, Facta.eu en lavialibera (Italië), Klassekampen (Noorwegen), Oštro (Slovenië), Datadista / elDiario.es (Spanje), Sveriges Radio en Dagens ETC (Zweden), SRF (Zwitserland), The Black Sea (Turkije), en Watershed Investigations / The Guardian (Verenigd Koninkrijk). Het project ontving financiële steun van het Pulitzer Center, de Broad Reach Foundation, Journalismfund Europe en IJ4EU.

Verantwoording

Investico is radicaal transparant. In verantwoordingsdocumenten maken wij onze onderzoeksmethodes en resultaten openbaar zodat publiek en andere onderzoekers ons werk kunnen controleren en erop kunnen voortbouwen. In de longread van het onderzoek hieronder verwijzen noten naar het bronmateriaal. Wilt u meer weten over onze missie en methode? Lees meer

Verantwoordingsdocumenten

Onderzoek met bronnen

Altijd en overal vervuild

of Lees het onderzoek bij De Groene Amsterdammer

U las de longread van dit onderzoek. Heeft u naar aanleiding hiervan een tip? Neem contact met ons op

Verdedig de rechtsstaat. Steun onafhankelijke onderzoeksjournalistiek in Nederland.

Word vriend