Extensions en pruiken die onder dwang worden gemaakt door Oeigoeren in Chinese haarfabrieken in de regio Xinjiang, komen waarschijnlijk ook in Nederland terecht. Zeker één Chinese haarfabrikant, die ook haar uit Xinjiang haalt, exporteerde afgelopen jaren meerdere ladingen mensenhaar naar Nederland. Dat blijkt uit onderzoek van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor  LINDA., Trouw en De Groene Amsterdammer.

Het Chinese bedrijf Emeda koopt mensenhaar op en exporteerde het afgelopen vijf jaar zeker zes vrachten naar Nederland. Tot voor kort bood de haarfabrikant uit Qingdao op zijn website zelfs openlijk bundels onbewerkt mensenhaar uit Xinjiang aan, blijkt uit het onderzoek. De herkomst van menselijk haar uit China is niet altijd duidelijk. Verschillende Oeigoerse ex-gevangenen van strafkampen in Xinjiang hebben getuigd dat hun eigen haar bij binnenkomst van het kamp werd afgeschoren.

Emeda is niet het enige bedrijf met banden in de Oeigoerse regio in China. Investico lokaliseerde bijna vijftig haarbedrijven in Xinjiang. Het merendeel daarvan werd afgelopen drie jaar opgericht – een twintigtal zelfs nog dit jaar. De ontwikkeling van de haarindustrie in Xinjiang is een speerpunt voor China, dat in arbeidsintensieve industrieën een belangrijk middel ziet voor de ‘bestrijding van armoede’.

Experts, zoals onderzoekers van het Australische ASPI, waarschuwen echter voor dwangarbeid; vaak zijn de fabrieken gevestigd in de buurt van interneringskampen. In China zijn naar schatting een miljoen Oeigoeren in dergelijke ‘heropvoedingskampen’ opgesloten.

Amerikaanse douane

De Amerikaanse douane hield eerder dit jaar twee grote partijen synthetische pruiken en haarwerken van ‘100% human hair’ tegen uit Xinjiang op vermoeden van dwangarbeid. Op het bedrijventerrein waar het haar verwerkt was, is ook een interneringskamp gevestigd.

Precieze exportdata zijn voor Europa niet beschikbaar, maar via een omweg komt haar uit Xinjiang zeer waarschijnlijk ook in Nederland terecht. Zeker een derde van de haarfabrieken in Xinjiang hebben dezelfde aandeelhouders, directeurs en bestuursvoorzitters als haarfabrieken in Oost-China, die op hun beurt haarproducten exporteren naar de westerse markt. Zo komt haar via de Verenigde Staten ook in de Nederlandse schappen terecht.

Ongepaste vragen

Nederlandse handelaars van haar zijn vaak niet bekend met de precieze herkomst van hun producten. ‘Dat zijn de ongepaste vragen’, zegt een Nederlandse verkoper van de Amerikaanse haarmerken Pristine en Afri Naptural. ‘Niemand vertelt je waar ze het haar precies vandaan halen. Je hoort het niet, je weet het niet, het is niet na te gaan.’

Nederland controleert haarproducten uit China niet. ‘Onze organisatie heeft geen taak op het gebied van producten gemaakt onder dwangarbeid,’ zegt een woordvoerder van de douane.

Dwangarbeid in Oeigoerse kampen is een gevoelig punt. Vorige week sprak de Tweede Kamer in een rondetafelgesprek over Oeigoerse dwangarbeid in de textielindustrie. Ook daarbij is onduidelijk hoe de producten precies ontstaan. De meeste bedrijven die handelen met China kennen hun keten niet van voor naar achter, zei Jef Wintermans, coördinator Convenant Duurzame Kleding en Textiel bij de Sociaal-Economische Raad in dat gesprek. ‘Bedrijven die met zekerheid kunnen zeggen dat hun keten vrij is van dwangarbeid vormen de uitzondering.’

Gedwongen afstaan

Verschillende ex-gevangen van strafkampen in Xinjiang getuigen dat hun haar bij binnenkomst van het kamp werd afgeschoren. Gelbinur Sidik, een voormalig docent Chinees in een van de kampen die nu in Nederland woont, verklaart aan Investico dat ze aan een kampbewaarder vroeg wat er met die haren gebeurde. Het antwoord: ‘Wat ze gaan doen met de haren? Ze sturen de haren naar het binnenland en maken er handel van, ze gaan pruiken maken en verkopen.”’

Chinese haarfabrikanten spreken die bewering tegen. Of afgeschoren lokken van gevangenen daadwerkelijk in de handelsketen terechtkomen is niet bewezen. Wel is duidelijk dat mensenhaar zeer kostbaar is, en dat China moeite heeft aan de wereldwijde vraag ernaar te voldoen.

In veel landen worden producten als hairextensions onder invloed van celebrity culture steeds populairder. De grondstof van deze _human hair-_producten wordt goeddeels gewonnen in Indiase tempels, waar bedevaartsgangers hun haar afscheren voor het binnengaan – én op het Chinese platteland, waar meisjes hun haar verkopen om in hun levensonderhoud te voorzien. Maar met het groeiend GDP zijn steeds minder vrouwen geneigd hun staart te verkopen.