‘Ik was best depressief. Of nou ja, zwaar depressief. Ik dacht: wat moet ik met mijn leven?’ Sam — blonde krullen, begin twintig — zit aan de eettafel van zijn studentenhuis terwijl hij door een schriftje bladert.¹ Hij schreef het drie jaar geleden vol tijdens een persoonlijke ontwikkelingscursus bij de Olde Vechte Foundation, een trainingscentrum in het Overijsselse Ommen. Hij zat met zichzelf in de knoop, experimenteerde met 3mmc, een stimulerende drug om zich beter te voelen. Op aanraden van een familievriend gaf hij zich op voor de cursus. ‘Ik heb even getwijfeld of het wat voor mij was’, zegt Sam. ‘Maar dacht: wat kan er misgaan?’

Word nu Vriend van Investico en versterk de onderzoeksjournalistiek in Nederland

Steun ons

Van tevoren wist Sam (niet zijn echte naam) weinig van de training. Hij laat een contract met huisregels zien, dat hij bij aankomst moest ondertekenen. De eerste regel die we lezen is dat het ‘absoluut vertrouwelijk’ moet blijven wat zich tijdens de training afspeelt.² ‘Dat vond ik wel apart’, zegt Sam. Maar het begin van de training beviel hem goed. ‘We leerden over verschillende persoonlijkheidstypes, rollen die mensen aannemen binnen een team. Best interessant.’

Na een paar dagen krijgt hij twijfels. ‘Niet meedoen was geen optie. Toen ik een ochtend iets langer wilde slapen bleven ze vragen: ‘Are you in, or are you out?’ Sam is zichtbaar zenuwachtig als hij deze herinnering ophaalt. Zijn ogen schieten zo nu en dan heen en weer, het zweet staat op zijn voorhoofd. Hij waarschuwt ons meermaals: ‘Ik weet niet zeker of het helemaal zo gebeurd is, of dat het mijn waanbeelden zijn geweest.’

Hij vindt het belangrijk om zijn ervaringen te delen, bijvoorbeeld over groepssessies waar deelnemers werden aangezet om te vertellen over moeilijke periodes in hun leven. ‘Mensen vertelden over drugsproblemen, problemen met hun ouders, familietrauma’s.’ Hij herinnert zich een meisje dat ten overstaan van de hele groep brak toen ze over seksueel misbruik vertelde. ‘Ze liep huilend de kamer uit, maar werd meteen weer teruggehaald. ‘“Je moet overal doorheen”, zei de trainer.’ Niet iedereen was daartegen opgewassen, meerdere mensen verlieten de training vroegtijdig.

Op dag vijf stond een dropping op het programma.³ ‘We mochten geen geld, eten of onze eigen telefoon meenemen, wel een noodtelefoon. Leuk, dacht ik. Een soort speurtocht.’ Als het die avond donker wordt vinden ze ergens buiten Ommen uiteindelijk een slaapplek bij een boerderij.

De volgende dag bleek de oefening niet afgelopen, vertelt Sam. ‘Twee mensen van de organisatie wachtten ons op en zeiden: “Jullie opdracht is om ons te volgen”.’ Zijn groepje loopt urenlang door de regen achter hen aan, zonder dat duidelijk is waarom. ‘Ze klapten als we iets goed deden, dus we probeerden uit te vinden wat het was. Uiteindelijk hebben we elkaar een groepsknuffel gegeven, dat bleek de oplossing.’ Ook daarna is de dropping nog niet voorbij: ze moeten nog een nacht.

‘We konden geen slaapplek vinden en probeerden buiten te slapen. Maar het was februari, het was ijskoud.’ Een medecursist raakte steeds meer in paniek. ‘Toen werd ik heel bang: ik dacht, we raken onderkoeld. Straks gaat er iemand dood. Ik heb met de noodtelefoon de organisatie gebeld, maar we moesten het zelf oplossen.’ De tweede keer dat Sam belt, nemen ze niet op. Hij belt de politie, die vertelt dat ze hem niet kunnen helpen, en dat hij maar ergens moet aanbellen, zegt Sam.

‘Na de training ben ik heel paranoïde geworden. Ik had het idee dat ik te veel van de organisatie had gezien. Elke keer als er een auto langsreed, was ik bang dat ze me kwamen halen.’ Hij ging zelfs naar de crisisdienst. ‘Ik heb gezegd: ze zitten achter me aan. Daar hebben ze me psychotisch verklaard. Mijn ervaringen waren volgens hen waanbeelden.’

Sam is uiteindelijk ruim anderhalve maand intern opgenomen geweest. Hij wantrouwt mensen die hij tijdens de training heeft ontmoet. ‘Ik weet niet of het hun echte namen zijn.’ Hij vraagt zich af of andere deelnemers ‘meer wisten’ van hoe het eigenlijk zat. ‘Misschien zijn dat mijn psychotische wanen. Maar voor mij is het de waarheid.’

Het is duidelijk dat Sam naar de Olde Vechte-training is gegaan en beschadigd is teruggekomen. Maar welke ervaringen heeft hij echt moeten doorstaan en welke zijn een product van zijn psychose? Het klinkt absurd om mensen urenlang ogenschijnlijk doelloos achter je aan te laten lopen, of om ze twee nachten aan hun lot over te laten. Toch kunnen we ons slecht voorstellen dat zulke specifieke voorbeelden volledig uit wanen bestaan.

Lag het dan aan de drugs die Sam voor de training gebruikte? In het aanmeldformulier werd daar in ieder geval niet naar gevraagd, de intake was sowieso minimaal.⁴ ‘Heel veel mensen hadden zware mentale problematiek. Drugsproblemen, depressie, autisme, van alles. Er waren veel kwetsbare mensen die eigenlijk ggz-hulp nodig hadden’, vertelde Sam.

We spreken de familievriend die Sam de training aanraadde en al sinds 2006 als deelnemer en vrijwilliger bij de stichting komt. Sams herinneringen blijken geen waanbeelden, maar realiteit. De familievriend bevestigt de oefeningen waarover Sam ons vertelt, en geeft ze bovendien een naam. De opdracht waarbij ze urenlang twee mensen moesten volgen? Die heet de Follow me walk. ‘Soms laten ze dat een hele dag doorgaan. Het duurde een keer zo lang dat iemand niet meer kon lopen.’ Over Sam heeft hij zich wel schuldig gevoeld. ‘Die hardheid is soms wel extreem.’

Kuuroord voor de psyche

Veel mensen ervaren retreats zoals in Ommen als heilzaam, een kuuroord voor de psyche. Het kan helpen om in contact te komen met je ‘innerlijke kracht’ na een maandenlange burn-out, te reflecteren op problemen thuis of weer aan de slag te gaan na een heftige medische diagnose. Zo’n retreat kan een tiendaagse stilteretraite of meditatiecursus zijn, een meerdaagse workshop in familie-opstellingen, Kundalini of tantra, of een trainingsweek met energetische of hypnotherapeuten. Het zijn niet alleen spirituele sessies in een zweethut: retreats bieden ook een laagdrempelige vorm van psychologische hulp of steun voor wie op een lange wachtlijst staat in de reguliere ggz.

‘In één week klachtenvrij? Het kan! Velen gingen je voor.’⁵ De beloftes die retreats doen liegen er niet om. Mensen kunnen er terecht met een burn-out, suïcidale gedachten, depressie of fysieke aandoeningen zoals long-covid of terminale kanker.⁶ Of deelnemers kunnen op zoek naar ‘waar nog mentale blokkades zitten die je Happy You Year in de weg staan’.⁷ Naast ‘zwevers’ komen ook kwetsbare mensen op retreats af, met problematiek zoals complex trauma, verslaving of depressie.

Bij mensen met ernstige problematiek kan het dan flink misgaan, legt GZ-psycholoog Martijn Stöfsel uit. ‘Ze kunnen nóg somberder, angstiger of psychotisch worden.’ Retreats in een groep zijn misschien goed voor deelnemers die stevig in elkaar zitten, maar voor iemand die al angstig is, is dat juist niet goed. Iemand kan ‘ontregelen’.

Stöfsel benoemt mogelijke triggers. Allereerst kan er als er in groepsverband gewerkt wordt groepsdruk ontstaan. Ten tweede is het belangrijk dat retreats transparant zijn, zodat kwetsbare mensen weten waar ze aan beginnen. Hij waarschuwt ten slotte voor een one size fits all-benadering: je moet weten welke persoon wat aankan.

Baat het niet, dan schaadt het niet, is vaak de gedachte. Maar er wordt juist steeds meer bekend over de nadelige effecten van ogenschijnlijk onschuldige activiteiten, zoals meditatie. Uit Duits wetenschappelijk onderzoek blijkt dat ruim een derde van de proefpersonen negatieve effecten ervoer bij mediteren. Zij kregen angstgevoelens en gingen negatiever over zichzelf denken.⁸

‘Intensieve meditatie kan dramatische problemen bij een individu losmaken, zelfs bij degenen die dachten dat ze volledig stabiel waren, zegt de Amerikaanse klinisch psycholoog Willoughby Britton in de podcast Untold van The Financial Times.⁹ De makers spraken meerdere mensen die na een tiendaagse meditatieretraîte in een psychose terugkwamen, soms met zelfdoding als gevolg.

Psychische schade

Retreats zijn niet zonder risico. Wat voor de één een extatische ervaring is, veroorzaakt bij de ander psychische schade. Nu zelfontwikkeling steeds populairder wordt, vroegen we ons af: Gebeurt het vaker dat mensen psychische schade oplopen? En bij wat voor retreats? Samen met het BNNVARA-programma BOOS deden we een oproep, die ruim veertig reacties opleverde.¹⁰

Een van de mensen die we vonden is Eva-Lotte de Jager. Ze kreeg een paar jaar geleden interesse in Kundalini. Dat is een bepaalde vorm van vrouwelijke energie die volgens verschillende Hindoeïstische stromingen in ieder mens ligt opgeslagen. Het losmaken van die energie moet zorgen voor persoonlijke groei en spirituele ontwikkeling.

Eva-Lotte wil er zelf les in geven en meldt zich daarom aan voor een retreat bij Mery Elbert. Zij is een 32-jarige vrouw die een methode ontwikkelde om vrouwelijke ondernemers — in haar woorden ‘Bad*ss Self Conscious Femmepreneurs’ — te helpen meer richting en vervulling in hun leven te krijgen.¹¹ Haar reis begon in diep trauma, lezen we op haar website. Elbert zet zichzelf neer als iemand die aan de ene kant van glitter en geld houdt en aan de andere kant het spirituele omarmt.¹² Eva-Lotte betaalde vijfduizend euro voor haar retreat.

‘Na een Kundalini-sessie heb je tijd nodig om tot jezelf te komen omdat er veel emoties vrijkomen’, zegt Eva-Lotte. Maar op de retreat van Elbert krijgt ze die tijd niet. ‘We deden zestien sessies in twee dagen. Daar raak je van in de war.’ Dat merkte ze ook aan de andere deelnemers. ‘Iemand moest constant overgeven van de spanning. Een ander was de hele tijd aan het schelden.’

De retreat maakt iets in haar stuk. Thuisgekomen is ze extreem angstig en in paniek. De psychiater waar ze terechtkomt legt Eva-Lotte uit dat ze ‘derealisatie’ ervaart. De wereld voelt dan aan als een droom. ‘Het was alsof mijn woonkamer een decorstuk was, mijn vriend niet mijn vriend was.’

Ze belandt in een depressie en zit tien maanden thuis. ‘Het is een van de naarste ervaringen uit mijn leven.’ Het gaat nu beter met haar, ze geeft zelf Kundalini-lessen en richt zich ook op het overwinnen van trauma. Ze vertelde Mery Elbert na afloop via Zoom over haar ervaringen en klachten na afloop van haar retreat.’Toen was ze even stil en zei ze: “Ik ben de hele week met een kleuterklas op stap geweest, waarvan jij een kleuter was”, en heeft ze de verbinding verbroken.’¹³

Mery Elbert laat in een reactie weten dat het haar intentie is om ‘altijd een veilige en ondersteunende omgeving’ te creëren.¹⁴ Ze weet dat enkele deelnemers (ergere) psychische klachten hebben gekregen na deelname aan haar trajecten. ‘Tegelijkertijd is persoonlijke groei soms confronterend, en hoe iemand daarop reageert, verschilt per individu.’ Volgens Elbert weten deelnemers vooraf ‘precies’ welke methodes worden toegepast, ze geeft vooraf aan dat het traject ‘intens kan zijn’. Ze zegt ‘nog selectiever’ zijn geworden in wie ze aanneemt ‘om ervoor te zorgen dat mijn trajecten de juiste mensen aantrekken’. Nazorg zegt ze te bieden in de vorm van groepscoaching en individuele Zoom-calls.

Precies omgekeerd

Zijn Sam en Eva-Lotte uitzonderingen, of zijn er meer mensen die beschadigd thuiskomen van een retreat? Als mensen zulke heftige psychische klachten ontwikkelen na een week zelfontplooiing, dan moeten behandelaars in de reguliere ggz hen op een gegeven moment tegenkomen. We zetten daarom een enquête uit onder alle 1400 GZ-psychologen, klinisch psychologen en psychotherapeuten in Nederland.¹⁵

In totaal vullen 280 behandelaars de enquête in, een aanzienlijk deel van hen zegt het fenomeen te herkennen. In totaal hebben 65 van hen cliënten behandeld waarbij psychische klachten verergerden of ontstonden na een retreat.¹⁶ Alleen deze behandelaars zeggen samen al meer dan tweehonderd cliënten met deze problematiek te hebben gezien.¹⁷ Het ging vaak over angst- en traumaklachten, in andere gevallen om depressieve en psychotische klachten.¹⁸

Zo herinnert een GZ-psycholoog zich een cliënt die een psychose kreeg na een retreat, waarna zijn zwangere echtgenote door zijn gedrag ‘randpsychotisch’ werd. Een andere behandelaar beschrijft een cliënt die moest langsgaan bij het ouderlijk huis waar nieuwe mensen woonden om daar te logeren. ‘Mijn cliënt heeft dit als zeer traumatisch ervaren omdat zij sliep in de kamer waar zij misbruikt was. Zij was daar helemaal alleen en werd gedwongen om dit te doen door de organisatie.’

Psychologen zeggen dat zij altijd iemands ‘stevigheid’ beoordelen, om te kijken of iemand onderliggende problematiek heeft. ‘Ontregelen vraagt om beleid’, zegt een GZ-psycholoog. ‘Mensen worden bij mij ook wat ontregeld als ik naar trauma’s kijk, maar ik ben constant aan het monitoren. Gaat het de goede kant op? Moet ik minder druk zetten?’ In de psychologie staat de cliënt centraal: wat kan die aan, en welke therapie past daarbij? Bij retreats is dit vaak precies omgekeerd: de methode staat centraal en zou op iedereen toepasbaar zijn.

Of een retreat de enige en directe oorzaak is van zulke klachten of ‘slechts’ de katalysator, is vaak moeilijk vast te stellen. Maar uit de enquête blijkt dat er wel degelijk triggers in sommige retreats zitten die aan psychische problemen hebben bijgedragen. ‘Als jij je niet goed voelt, hoort het erbij’, zegt psycholoog Guusje Wannet. ‘Het ligt zelden aan de oefening of de trainer.’ Wannet behandelde ongeveer veertig mensen die klachten overhielden aan retreats.¹⁹

De GZ-psychologen en psychotherapeuten zijn kritisch over het gebrek aan nazorg. Deelnemers worden aangezet om allerlei traumatische ervaringen op te halen en gaan vervolgens zonder begeleiding naar huis. ‘Dan komen cliënten van lieverlee weer bij ons om ‘reguliere’ behandelingen te volgen waarbij wij dan de rotzooi op moeten ruimen’, schrijft een behandelaar.

De informatie vooraf is bij dit soort programma’s vaak ondermaats, zeggen meerdere psychologen. Want het ‘verrassingselement’ is vaak essentieel: als je van tevoren weet waar je aan begint, werkt het niet. Deelnemers moeten daarom vaak een contract met zwijgplicht tekenen.

In de reguliere zorg moet de behandelaar de patiënt juist op een zo volledig mogelijke wijze informeren over de voorgestelde behandeling. Maar retreats opereren in een schemergebied: ze zeggen geen medische professionals te zijn, hoeven dus niet vooraf te informeren, maar doen wel uitspraken die verdacht veel op medische beloftes lijken.²⁰

Voordat de Olde Vechte Sam op dropping stuurde, informeerde ze hem niet over de mogelijke risico’s voor zijn mentale gezondheid. Daar heeft hij tot op de dag van vandaag last van. Na afloop gaat hij met zijn moeder verhaal halen: ‘De trainer zei dat het mijn eigen schuld was omdat ik van tevoren drugs had gebruikt.’ Hij probeert er nu geen energie meer in te steken. ‘Dat ik erover praat is alleen omdat ik anderen wil waarschuwen, ik probeer het verder achter me te laten.’

​​Volgens Marko Vlaming, directeur van de Olde Vechte Foundation, ‘kan het gebeuren’ dat mensen psychische problemen krijgen tijdens of na een training. Hij maakte recent nog mee dat een deelnemer na twee dagen in een psychose belandde. ‘Dat is heel tragisch en dat gebeurt en daar moet je klaar voor zijn. Maar je kunt het niet uitsluiten.’ Een direct verband met zijn trainingen legt hij niet.

Zijn training trekt kwetsbare deelnemers aan, erkent Vlaming. ‘Het zijn mensen die zoekende zijn, die weten dat er in hun leven iets schuurt.’ Hij zegt dat het programma nooit inhoudelijk is aangepast na een voorval zoals met Sam, maar dat zijn trainers wel ‘minder hard’ zijn geworden als deelnemers willen stoppen. Dat Sam tijdens de dropping niet werd opgehaald, terwijl hij in paniek was, kan hij ‘zo hebben ervaren’. De Olde Vechte biedt geen nazorg, maar ‘er kan natuurlijk altijd een gesprek plaatsvinden, dat gebeurt ook wel’.

Vlaming zegt weleens mensen te weigeren, maar hij wil ‘geen groepen uitsluiten’. Mensen screenen is volgens hem niet toegestaan vanwege privacy. Bovendien twijfelt hij of dat wenselijk is. ‘Trainingen moeten een beetje toegankelijk blijven.’

Chakra’s en energiebanen

‘Na de retreat begonnen de psychotische dingen’, vertelt de 23-jarige Milou (niet haar echte naam). ‘Het was drie weken later, ik sliep de hele nacht niet, schreef pagina's vol en dacht dat ik in een spirituele ontwaking zat.’ Drie dagen later brengt een ambulance haar naar zorgcentrum Reinier van Arkel. Milou stuurt in paniek berichten: ‘VILNA HELP. VILNA HELP.’

‘Vilna’ is Vilna van Betten, die mensen ‘heel maakt’ met de door haar bedachte Vilna-methode®.²¹ Volgens haar website zijn ‘cellen opgebouwd uit pure energie met een specifieke trilling’. Die trilling kan verstoord raken door trauma, stress of onderdrukte emoties, en de Vilna-methode kan dat resetten. Ze voegt allerlei principes samen: EMDR, ademtherapie, kwantumfysica en neurowetenschappen, maar praat ook over chakra’s en energiebanen. Het meest opvallende uit de Vilna-methode is dat iemand niet lijdt aan depressie of long-covid, iemand doet eraan.

Op haar website staat dat haar methode niet moet worden beschouwd als medisch advies en ‘geenszins’ medische of therapeutische behandeling vervangt. Er staat ook: ‘In één week klachtenvrij? Het kan! Velen gingen je voor. Heel jezelf van mentale en fysieke klachten.’²² Op Instagram deelde ze recent: ‘Je komt binnen met herseninfarctschade en kan weer lopen na een week.’²³

Vilna zet zichzelf neer als de goeroe van haar eigen beweging en werft op allerlei manieren nieuwe volgers: ze geeft webinars, schrijft boeken, en maakt podcasts. De Happy Healing Week staat centraal, die je als deelnemer ‘waardevoller maakt voor jezelf en je omgeving’. Meedoen kost ruim vierduizend euro.²⁴

Milou betaalde het studententarief, 2750 euro.²⁵ Ze ging erheen omdat ze worstelde met een persoonlijkheidsstoornis, trauma’s uit haar jeugd en omdat ze lijdt aan chronische pijn aan haar vulva.²⁶ Ze sportte, mediteerde, en deed yoga tijdens de retreat. ‘En Vilna leerde ons hoe je lichaam werkt en dat ongeacht wat je hebt, haar methode je kan helen.’ Er waren mensen met allerlei diagnoses: ‘Boulimia, artrose, MS. Verschillende mensen met kanker.’

Na die week veranderen Milou’s klachten niet. Maar in haar hoofd verandert van alles: ‘Ik dacht dat ik mensen kon helen, dat ik een uitverkorene was.’ Een paar weken na de retreat wordt ze gedwongen opgenomen op een afdeling voor mensen die in ernstige psychische nood verkeren, in een kamer met cameratoezicht. Ze blijft berichten aan Vilna sturen. ‘Ik wil dit niet. Ik wil hier gewoon uit. Ik ben HEEEL.’ Vilna antwoordt: ‘Ja dat snap ik. Want zij kijken anders naar jou en de situatie waarschijnlijk.’²⁷

De artsen zeggen dat ze in een ‘manisch-psychotische ontregeling’ zit. Medicatie slikken wil Milou aanvankelijk niet, door de retreat denkt ze dat dat niet nodig is. In Milou’s medisch dossier, dat ze deelde met Investico en BOOS, schrijven de artsen: ‘Nadat zij in september op spirituele retraite is geweest, heeft er een verandering plaatsgevonden in haar gedrag.’ De crisisdienst spreekt van een ‘spirituele waan met grootheidsideeën’ en beschrijft vervolgens vrij letterlijk de Vilna-methode: ‘Zij denkt dat verkeerde energie in haar cellen zit opgeslagen en zij degene is vanuit het universum die in de positie is om dit op te lossen’. Haar behandelend arts ziet de retreat als de druppel die de emmer deed overlopen.²⁸

Een jaar later kijkt ze met veel pijn terug. ‘Ik voel me kapot in plaats van heel. Ik heb vorig jaar denk ik tien keer met (zelfmoordhulplijn, red.) 113 gebeld omdat ik het leven oprecht niet meer zag zitten.’

Milou is niet de enige die bij Vilna terechtkomt en daarna klachten krijgt. Een van de psychologen uit onze enquête²⁹ behandelde ook iemand nadat die bij Vilna was geweest, en de inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) ontving in 2024 twee signalen en meldingen over Vilna, maar ‘niet van dien aard dat dit aanleiding was voor vervolgonderzoek’.³⁰

Toen Milou de retreat volgde, was ze al een halfjaar in behandeling in de reguliere ggz en stond ze op de wachtlijst voor schematherapie. Op Vilna’s website staat dat ‘personen die lijden aan ernstige psychologische of psychiatrische aandoeningen’ dit van tevoren moeten aangeven en ‘te allen tijde verantwoordelijk [zijn] voor de keuzes die ze maken en de resultaten die ze ervaren.’ Ze kan ‘op basis van deze informatie’ deelname weigeren. Bij Milou gebeurde dat niet.

Milou had vooraf aangegeven dat ze een persoonlijkheidsstoornis had. ‘Dat is zeker een vlag, nog niet een rode vlag’, reageert Vilna.³¹ ‘Anders hadden we haar niet toegelaten. We hebben het ook goed gemonitord, en het is ook goed gegaan die week.’ Dat een psychiater naderhand concludeerde dat de retreat Milou’s klachten heeft verergerd, ‘is een mening van die arts’. Na de retreat ontvangen deelnemers ‘zeven dagen lang een dagelijkse follow-up e-mail’, ze hebben toegang tot een gratis online community voor verdere ondersteuning, en indien nodig kan Vilna’s organisatie hen doorverwijzen naar andere behandelaars.

Vilna benadrukt dat ze geen medische claims doet, en duidelijk communiceert dat zij en haar werknemers ‘geen artsen, psychologen of andere medische professionals zijn’. Ze stuurt ons een lijst met onderzoeken die ten grondslag zouden liggen aan haar methode. De artikelen gaan met name over psychosomatische klachten, we kunnen niet terugvinden hoe iemand via zijn ‘nulpuntsenergie’ kan genezen van MS. Na vragen van Investico en BOOS heeft Vilna haar website aangepast. De beloftes ‘In één week klachtenvrij’ en ‘Heel jezelf van mentale en fysieke klachten’, zijn verwijderd.

De ggz zit vast en vol: er staan naar schatting 80 duizend mensen op de wachtlijst voor een behandeling.³² Mensen wachten maanden, soms jaren. ‘Dan gaan ze andere dingen proberen. Ik snap wel dat ze het reguliere circuit verlaten en op zoek gaan naar iemand met ruimte, tijd en aandacht’, zegt GZ-psycholoog Meinou Bos. ‘Een reden dat mensen naar dit soort retreats toegaan is ook teleurstelling in de ggz’, zegt GZ-psycholoog Martijn Stöfsel.

Bovendien is de ervaring totaal anders: ‘Bij ons kom je soms in een grijs kamertje terecht, en werken we volgens een protocol’, zegt psycholoog Guusje Wannet. ‘Bij retreats ga je naar een prachtige locatie, je bent met gelijkgestemde mensen, iemand verkondigt de waarheid. Je hoort ergens bij, je bent een crowd en doet goed werk.’

Ook het doel is fundamenteel anders. ‘Mensen zoeken een verhaal, ze willen begrijpen waarom hen iets is overkomen’, zegt Wannet. ‘Dat is waar retreats op inspelen. En dan is er ein-de-lijk een oorzaak van je lijden, dat geeft een hele grote bevrediging. Daarom zijn die reviews ook zo raving. Maar dan kom je thuis, en zit je met de nieuwe realiteit. Een percentage van de mensen wordt dan somberder, angstiger.’

‘JA VILNA’, dreunen duizend mensen in koor. Op Valentijnsdag zit de Pathé in Ede vol met voornamelijk vrouwen van middelbare leeftijd. Ze komen uit heel Nederland, soms zelfs uit België of Duitsland, en zijn hierheen gereisd voor de eerste Happy Healing Experience. Het is een introductie of opfrisser van de Vilna-methode. Voor 135 euro zit je in de zaal.

Investico werkt altijd samen met andere media. Zo versterken we de onderzoeksjournalistiek in Nederland.

Lees meer over ons

De eerste helft van de avond legt Vilna uit hoe mensen geheeld kunnen worden aan de hand van haar methode, en hoe zij daar zelf het levende voorbeeld van is en van haar nierproblemen werd afgeholpen. Ze is niet tegen de medische wetenschap. ‘Sterker nog, ze zijn prachtig, integer en puur en willen van alles om jou beter te krijgen, alleen we moeten ons wel kritisch blijven afvragen of het systeem nog werkt.’

De zakdoekjes die onder alle stoelen liggen krijgen in de tweede helft van de avond pas betekenis. Vilna begint een soort meditatie en zet het publiek daarna aan om naar hun trauma’s te gaan. ‘Misschien draag je te veel op je schouders, neem je alle verantwoordelijkheid, ook als die niet van jou is.’ Met een snik in haar stem: ‘Ineens is daar die foto of die film, die herinnering, dat gevoel. Duik er maar eens helemaal in dat jij dit voor het eerst meemaakt: je begreep het niet, je had niks fout gedaan. En toch werd je niet gehoord, en niet gezien, en toch werd je afgewezen, verketterd, tegengewerkt, weggeduwd, ontkend, misschien wel misbruikt of mishandeld.’

Vilna spreekt het publiek toe: ‘Adem door, adem door!’ Mensen beginnen te huilen, steeds harder. Naast ons begint een vrouw keihard te schreeuwen.

De avond eindigt met de Happy Hardcore remix van Bella Ciao. En dan is er nog een Oprah Winfrey-moment waarbij vijf mensen een gratis toegangskaart krijgen voor de Happy Healing Week. Daarover zegt Vilna: ‘we gaan dit vertienvoudigen.’

Met medewerking van Belia Heilbron. De namen van Sam en Milou zijn gefingeerd, hun volledige namen zijn bekend bij de eindredactie.