Zeker honderd Russische bedrijven namen afgelopen jaren afscheid van grote vergunde trustkantoren maar bleven wel in Nederland, blijkt uit onderzoek van Platform Investico voor De Groene Amsterdammer. Zij kozen voor een andere, soms illegale vorm van trustdienstverlening, waardoor ze zeer moeilijk te vinden zijn voor opsporingsinstanties of toezichthouders.

Nederlandse trustkantoren beheren brievenbusfirma’s voor vaak buitenlandse eigenaars, meestal door als bestuurder op te treden. Een deel van de Russische klanten verliet hun trustkantoor al na de annexatie van de Krim in 2014. Een ander deel volgde na invoering van de Wet Toezicht Trustkantoren begin 2019, die moest voorkomen dat bedrijven gebruikt worden voor witwassen, fraude en terrorismefinanciering, die strenge eisen stelt aan vergunninghoudende  trustkantoren.

Voormalig minister Stef Blok werd begin april aangesteld als sanctiecoördinator om Russische tegoeden in Nederland op te sporen. Hij schreef afgelopen week dat van veel holdings die in Nederland geregistreerd zijn de uiteindelijk eigenaar moeilijk te achterhalen is, ‘zeker bij complexe, grensoverschrijdende eigendomsconstructies.’ 

Investico deed voor De Groene Amsterdammer onderzoek naar dergelijke verborgen Russische bedrijven in Nederland, en ontdekte dat veel bedrijven buiten de vergunde trustsector om opereren. Investico bekeek deze verhulde bestuursvormen van de voormalige klanten van zeven trustkantoren.

Van de ruim zesduizend bedrijven die deze kantoren als klant hadden, vertrok sinds 2014 meer dan tachtig procent. Toch was een kwart van die bedrijven volgens de Kamer van Koophandel in 2022 nog altijd actief in Nederland. Hoewel veel van deze bedrijven hun eigenaar bewust maskeren, ontdekte Investico bij ruim honderd een Russische eigenaar. 

2,6 miljard omzet

Het betreft grote en kleine bedrijven, vaak gelieerd aan grote Russische bedrijven in de energiesector, telecom en het bankwezen. De meeste bedrijven publiceren geen jaarcijfers, waardoor het moeilijk is een schatting te maken van de hoeveelheid Russisch geld die buiten zicht blijft. De acht bedrijven wier resultaten wel publiek werden gemaakt, waren alleen al goed voor 2,6 miljard euro aan omzet.

Door de strengere regelgeving stapten sommige bedrijven over naar een kleiner, mogelijk minder strikt trustkantoor. Ook ‘knippen’ zij trustdiensten op: bijvoorbeeld door de bestuurder en het bedrijfsadres op andere plekken te registreren. Een andere methode om buiten de strengere trustwet te vallen is door een trustbestuurder op de loonlijst van het bedrijf zelf te zetten. 

Zo wordt Horus Real Estate Fund I B.V., een fonds gelieerd aan een grote Russische vastgoedontwikkelaar, bestuurd vanuit Nederland. De directeur is een Nederlander die zijn woonadres aanbiedt als zakelijk hoofdadres van het fonds. De bestuurder is, naar eigen zeggen, in dienst bij de BV. Zo’n arbeidsovereenkomst is volgens de toezichthouder, ‘op z’n minst in tegen de geest van de wet.’

‘De enige reden waarom je niet onder het toezicht van De Nederlandsche Bank wil vallen, is omdat je iets te verbergen hebt,’ zegt advocaat Yvo Amar, gespecialiseerd in sanctierecht. Het gebrek aan toezicht op de onvergunde trustsector kan volgens hem gevolgen hebben voor het handhaven van sancties.

Minister Sigrid Kaag van Financiën diende half april een spoedwetsvoorstel in bij de Tweede Kamer die alle dienstverlening van trustkantoren aan Russen en Belarussen moet verbieden, ongeacht of zij op een sanctielijst staan. Ook hierbij blijft de ongereguleerde trustsector buiten beeld. De Nederlandsche Bank (DNB) kan, voor het illegaal verlenen van trustdiensten, een bestuurlijke boete tot vijf miljoen euro opleggen, en een celstraf tot twee jaar. DNB controleert echter voornamelijk op basis van meldingen, laat ze in reactie op vragen weten. Daarvan ontvangt ze er jaarlijks ‘enkele tientallen’. Sinds 2019 legde DNB slechts vier bestuurlijke boetes op.