Al voor het advies van de Gezondheidsraad om ouderen en kwetsbaren met voorrang te vaccineren, had het ministerie van volksgezondheid de eerste vaccins aan de zorg beloofd. Dat blijkt uit notulen van vaccinatie-overleggen die in handen zijn van Investico. Het ministerie zegde half december toe dat de eerste honderdduizenden vaccins naar zorgpersoneel in de gehandicapten-, verpleeg- en thuiszorg zouden gaan.

Een week later bepleit de Gezondheidsraad juist om ouderen en kwetsbaren voorrang te geven boven zorgpersoneel. Dat adviseerde de raad ook in november al, maar toen was het nog een voorlopig advies omdat de vaccins nog niet beschikbaar waren. Toch draait de minister de toezeggingen aan het zorgpersoneel niet terug. De vaccinatie van zorgpersoneel was ‘reeds voorbereid en het afzeggen van afspraken zou tot vertraging hebben geleid’, zegt het ministerie nu in reactie op onderzoek van platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor Trouw en De Groene Amsterdammer.

Wanneer begin januari duidelijk wordt dat zorgpersoneel toch voorrang krijgt, scherpen de Gezondheidsraad en het Outbreak Management Team hun adviezen aan: zij adviseren om per tijdsperiode tenminste 90 procent van alle vaccins aan ouderen en kwetsbaren te geven, omdat zo sterfte en ernstige ziekte het best voorkomen kan worden. Dat gebeurt niet, blijkt uit cijfers van Investico die door het RIVM zijn gecontroleerd. Van de ruim 900 duizend mensen die tot eind januari worden opgeroepen, valt slechts 65 procent in een risicogroep. De eerste 90-plusser krijgt pas een oproep nadat 300 duizend zorgmedewerkers zijn uitgenodigd.

Succesvolle zorglobby

Huisartsen en ic-personeel – die eerst helemaal niet in de planning stonden – regelen begin januari dankzij mediacampagnes ook met voorrang een vaccin. Vervolgens zegt minister De Jonge ook alle prikkers bij ziekenhuizen, huisartsen, GGD’s en verpleeghuizen een vaccin toe. ‘Wij hebben gewoon voor onze achterban gelobbyd en zijn daar goed in gehoord’, zegt Conny van Velden van V&VN, de vereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden.

Maartje Schermer, hoogleraar filosofie van de geneeskunde en lid van de Gezondheidsraad, vindt dat problematisch. ‘Je moet de vaccins geven aan hen die ze het hardst nodig hebben, niet aan wie het hardst lobbyt. Zorgmedewerkers kunnen zichzelf goed beschermen, en raken niet veel vaker besmet dan de rest van de bevolking. Het ziekteverzuim in de zorg is hoog, maar dat komt vooral door uitputting. Daar beschermt een vaccin niet tegen.’

Begin mei hebben bijna een miljoen zorgverleners een uitnodiging ontvangen – dat is zo’n twintig procent van alle uitnodigingen die op dat moment zijn verstuurd en veel meer dan wat de Gezondheidsraad adviseert. Zelfs sommige beveiligers in ziekenhuizen, medewerkers van consultatiebureaus en zorgverleners voor kinderen met autisme kregen een prik, terwijl sommige zorgverleners met patiëntcontact nog niet gevaccineerd zijn. Anderhalf miljoen 60-minners die vanwege medische problemen extra kwetsbaar zijn wachten dan nog altijd op een vaccin. Zij werden vanaf begin mei opgeroepen.

Het ministerie zegt in een reactie dat verpleeghuispersoneel voorrang kreeg omdat het aanvankelijk logistiek onmogelijk leek om de vaccins bij verpleeghuisbewoners te krijgen. Andere zorgmedewerkers gingen voor omdat begin dit jaar vanwege het hoge aantal coronapatiënten ontwrichting van de zorg dreigde, aldus het ministerie.