Lokale partijen die in gemeenten aan de macht zijn, nemen gemiddeld geen andere maatregelen op het gebied van veiligheid en lokale lasten dan gemeenten waar landelijke partijen het voor het zeggen hebben. Dat blijkt uit een analyse van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico in samenwerking met De Groene Amsterdammer en Trouw.

Er is geen enkel verband tussen lokale partijen en de hoogte van gemeentelijke lasten als hondenbelasting en ozb, of met uitgaven aan beleidsvelden als veiligheid of sociale zekerheid, zo blijkt uit een analyse op basis van gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Ook een vergelijking van 28 duizend Algemene Plaatselijke Verordeningen, lokaal uitgeschreven regels voor de openbare orde, laat geen verschil zien tussen gemeenten waar lokale partijen regeren en andere gemeenten. Het steeds ‘normaler’ profiel van lokale partijen is gunstig voor de PVV, die dit jaar in 30 gemeenten meedoet en naar verwachting veel proteststemmen zal vergaren.

‘Veel grote, lokale partijen draaien gewoon mee in het bestuur en onderscheiden zich niet echt duidelijk van landelijke politieke partijen’, zegt Marcel Boogers, hoogleraar regionaal bestuur aan de Universiteit van Twente.

De afgelopen jaren kregen lokale partijen een sterke rol in het gemeentelijk bestuur. Nog maar twee procent van de Nederlandse gemeenten heeft geen ‘lokalo’s’ in de raad. In een derde van de gemeenten bestaat het college voor minimaal de helft uit wethouders van lokale partijen. In vijftien gemeenten zitten helemaal geen wethouders van traditionele partijen meer in het college.

Beeld door:
Datavisualisatie: Anouk Ruhaak

Opkomst PVV

De positie van de lokale partijen staat onder druk nu de PVV heeft besloten voor het eerst mee te doen aan de gemeenteraadsverkiezingen. De overlap tussen potentiele kiezers voor PVV en lokale partijen blijkt groot. In Rotterdam bindt Wilders bijvoorbeeld de strijd aan met zijn voormalige vrienden van Leefbaar Rotterdam; nu de grootste collegepartij. Voor Leefbaar dreigt halvering van zetels terwijl de PVV in de peilingen op drie zetels staat.

‘Ik denk dat de opmars van die lokale partijen het politieke systeem heeft opengebroken’, zegt hoogleraar Boogers. ‘Vroeger domineerden een paar politieke partijen het bestel. Lokale partijen hebben er wel voor gezorgd dat wat meer mensen zich bij de lokale politiek betrokken voelen.’

Volgens het Investico-onderzoek kan volgende week in diverse wijken een nek-aan-nek-race worden voorspeld tussen de PVV en lokale partijen en de SP. In deze ‘swing states’ moet de verwachte winst van PVV versus ‘lokaal’ en SP worden verzilverd.

Data: Anouk Ruhaak
*PVV uitslagen van de Tweede Kamer verkiezingen 2017, overige uitslagen van gemeenteraadsverkiezingen 2014.