Vermogensbeheerders hebben meer dan een kwart van de beleggingsfondsen die zij afgelopen zomer nog tot de duurzaamste Europese fondsen rekenden, inmiddels bijgesteld naar een lagere duurzaamheidscategorie. Onder Nederlandse fondsen is dat verloop nog hoger: hier werd ruim een derde van alle donkergroene fondsen afgeschaald. Onderzoek van Investico, Follow the Money en negen Europese media, toonde afgelopen najaar al aan dat bijna de helft van Europa’s ‘groenste’ fondsen zichzelf die status ten onrechte had toegekend.

Om de Europese kapitaalmarkt te verduurzamen, verplicht de EU fondsmanagers sinds maart 2021 hun fondsen in te delen in één van drie duurzaamheidsklassen: donkergroen (officieel ‘Artikel 9’), lichtgroen (‘Artikel 8’) of grijs (‘Artikel 6’). Waar lichtgroene fondsen slechts ‘duurzame kenmerken’ moeten hebben, moeten donkergroene fondsen in geheel een duurzaam beleggingsdoel nastreven en mogen zij de aarde geen ‘significante schade’ toedoen. Hoe groener het fonds volgens de fondsmanager is, hoe meer informatie hij moet publiceren om die claim te onderbouwen. Dat zou greenwashing in de financiële sector tegengaan.

In november onthulden Investico, Follow the Money en negen Europese media waaronder Le Monde en El País echter dat zelfs Europa’s groenste fondsen volop investeren in fossiel. Van de 838 onderzochte donkergroene fondsen bleek ruim 46 procent te investeren in de fossiele industrie en de luchtvaart, voor een bedrag van 8,5 miljard euro.

De vermogensbeheerders die in ons onderzoek naar voren kwamen als fossiele investeerders, stelden het duurzaamheidslabel van hun fondsen vaker dan gemiddeld naar beneden bij. Meer dan de helft (53,3 procent) van de in Nederland beschikbare groene fondsen die in de fossiele sector en de luchtvaart investeren, schroefden hun classificatie sinds 30 juni 2022 naar beneden. In heel Europa stelde ruim een derde (34,8 procent) van de ‘duurzame’ fondsen met fossiele beleggingen zijn claims bij.

Onder andere Blackrock, AXA, BNP Paribas en NN Investment Partners, de Nederlandse vermogensbeheerder die vorig jaar overgenomen werd door Goldman Sachs, stelden een deel van hun fondsen bij. Actiam, dat bleek te beleggen in bedrijven die meer dan negentig procent van hun omzet uit fossiele brandstoffen halen, degradeerde kort na publicatie van Investico en Follow the Money veertien fondsen met een gezamenlijke waarde van 4,8 miljard euro. Een ander Actiam-fonds behield haar donkergroene label wel, maar Actiam deed de fossiele investeringen in dit fonds van de hand. Actiam laat in reactie weten steeds strenger te worden voor bedrijven die deels nog leunen op fossiel, omdat de ‘innovatiekracht en snelheid in de transitie naar nieuwe bronnen’ hard toeneemt. ‘De lat om aangemerkt te worden als “positieve impact”-bedrijf wordt steeds hoger gelegd.’

253 donkergroene fondsen waarin FTM en Investico vorig jaar grijze investeringen vonden, sleutelden niet aan hun classificatie. De Australische investeringsbank Macquarie noemt een infrastructuurfonds bijvoorbeeld nog steeds donkergroen, terwijl het belegt in vervuilende bedrijven als Tokyo Gas, het Italiaanse gasnetwerk Snam en de luchthavens van Auckland en Zürich. Het fonds heeft slechts één fossiele investering verkocht: die in de China Light and Power Company, een elektriciteitsbedrijf in Hong Kong.

Financieel dienstverlener Morningstar becijferde dat het vermogen in donkergroene fondsen de afgelopen drie maanden met 175 miljard euro (40 procent) is gedaald. Het totaal aantal donkergroene beleggingsfondsen nam echter nauwelijks af. Naast alle bijstellingen naar beneden kwamen er afgelopen maanden ook veel nieuwe donkergroene beleggingsfondsen bij. Ook die bevatten nog steeds fossiele investeringen, blijkt uit een steekproef. Zo plakte de Amerikaanse zakenbank JPMorgan eind september een donkergroen label op een fonds dat belegt in fossiele reuzen als TotalEnergies, ExxonMobil, ConocoPhillips en Equinor, en in luchtvaartmaatschappij Delta Air Lines.

Experts vertelden Investico en Follow the Money in november al dat fossiele investeringen niet thuishoren in donkergroene fondsen, maar toezichthoudende autoriteiten, waaronder de Nederlandse AFM, stelden toen dat de wetgeving te vaag is om goed te kunnen handhaven. Begin januari beloofde de Europese Commissie onderzoek te zullen doen naar de aanpak van greenwashing. De Franse toezichthouder, moe van het wachten op Europa, gaf half februari een schot voor de boeg: zij publiceerde toen een reeks voorstellen om strengere criteria voor licht- en donkergroene beleggingsfondsen in te voeren. De AFM liet Investico en Follow the Money weten dat ze ‘het stuk [van de Franse toezichthouder] en de zaken die daarin worden benoemd aan het bestuderen is.’

Of de fondsen die zichzelf nu donkergroen noemen over de hele linie schoner geworden zijn, is nog niet te beoordelen: daarvoor zijn actuele data nodig. Halverwege 2023 zullen Investico, Follow the Money en partners de beleggingsfondsen opnieuw tegen het licht houden.