Arbeidsmigranten in distributiecentra van online-supermarkten lopen grote kans op besmetting met het corona-virus. Door de grote vraag naar thuisbezorgde boodschappen en de relatief krappe inrichting van de magazijnen, kunnen ze onvoldoende afstand houden tot elkaar. De besmettingsrisico’s worden versterkt door gezamenlijke huisvesting en vervoer, en doorwerken tijdens ziekte. Geen enkele controle-instantie ziet momenteel toe op de arbeidsomstandigheden in de centra. 

Dat blijkt uit onderzoek van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico in samenwerking met De Groene Amsterdammer en radioprogramma Argos, waar dit onderzoek zaterdag 2 mei om 14:00 uur wordt uitgezonden. Voor het onderzoek is met onder meer bijna dertig werknemers van online-distributiecentra van Albert Heijn en Jumbo gesproken. 

Afstand houden onmogelijk

Een uitbraak van besmetting in de distributiecentra ‘is een kwestie van tijd’, zegt viroloog Bert Niesters van het UMC Groningen na bestudering van door arbeidsmigranten aangeleverde foto’s en filmpjes over hun werkomstandigheden. ‘Deze omstandigheden geven infectieziektes zoals corona een geweldige kans om toe te slaan.’

In de distributiecentra zijn veiligheidsvoorschriften van kracht, zoals pijlen die eenrichtingsverkeer aangeven in gangpaden. Mede door de toegenomen drukte is afstand houden in de praktijk echter ‘onmogelijk’, zeggen de werknemers. Eind maart stelden medewerkers van een distributiecentrum van Albert Heijn Online in Rotterdam een petitie op die door 181 medewerkers werd ondertekend. Zij vragen onder meer ‘geen nieuwe medewerkers aan te nemen, omdat er al teveel werken in een shift.’ 

Toch heeft Albert Heijn meer medewerkers aangetrokken, zegt het bedrijf in een reactie. Een woordvoerder benadrukt dat het met alle maatregelen die zijn getroffen absoluut mogelijk is om 1,5 meter afstand te houden. Jumbo heeft ook extra medewerkers aangesteld, en stelt eveneens  alle nodige maatregelen te treffen om de gezondheid en veiligheid van medewerkers voorop te kunnen stellen. Daarnaast zegt Jumbo dat het als supermarktbedrijf tot de vitale beroepsgroepen behoort, en medewerkers met milde verkoudheidsklachten gewoon naar hun werk kunnen komen. 

Controlerende instanties houden geen toezicht

Controlerende instanties wijzen naar elkaar om omstandigheden in de centra in de gaten te houden. Geen van hen komt daadwerkelijk over de vloer, blijkt uit het onderzoek. De Inspectie SZW (voormalige arbeidsinspectie) doet alleen bij klachten telefonische navraag. De inspectie zegt bovendien dat het geen toezicht kan houden op coronamaatregelen.  Minister Ollongren beaamde dat vorige week: ‘De bijzondere voorzorgsmaatregelen van het RIVM vallen niet onder de inspectiebevoegdheden van de ISZW’, stelde ze in de Tweede Kamer. 

Na vervolgvragen van Investico erkent de inspectie dat het wel moet toezien op de coronamaatregelen omdat werkgevers onder de arbo-wetgeving een wettelijke zorgplicht hebben voor hun werknemers. ‘Vanwege die wetgeving zal de Inspectie handhavend optreden indien de arbeidsomstandigheden in een bedrijf daartoe aanleiding geven’, aldus de woordvoerder. ‘Dus ook bij ongezonde en onveilige situaties als gevolg van het risico op besmetting met corona.’   

Toch blijft de handhaving vooral een taak van de gemeentes en politie, zegt de inspectie. De politie controleert echter enkel ‘tot aan de voordeur’, en gemeenten blijken zelden op de hoogte van hun verantwoordelijkheid of geven er geen prioriteit aan. Investico deed navraag bij meer dan twintig gemeenten waar relatief veel arbeidsmigranten wonen en grote distributiecentra zijn gevestigd. Alleen Zaandam zegt controles uit te voeren bij de distributiecentra zelf. Ook de GGD kijkt niet naar distributiecentra, en doet er alleen onderzoek wanneer er een bevestigde besmetting is.

Arbeidsmigranten nemen geen ziekteverlof

Geïnterviewde arbeidsmigranten durven zich soms niet ziek te melden, of stellen ziekteverlof uit omdat de eerste ziektedag niet wordt doorbetaald en ze geen inkomsten willen mislopen. Wie in dienst van een uitzendbureau zijn baan verliest, verliest vaak ook zijn woning en ziektekostenverzekering. Om ziekte of pijn te onderdrukken wordt vaak paracetamol geslikt, zeggen twee medewerkers van Jumbo en Albert Heijn. Zorgelijk, stelt viroloog Niesters. ‘Wie paracetamol neemt terwijl hij ziek is en doorwerkt, kan anderen besmetten.’

Ook buiten Nederland bestaat zorg over de omstandigheden op drukbevolkte werkvloeren. In Duitsland werd deze week bij tweehonderd Roemeense slachthuismedewerkers het coronavirus vastgesteld. De meeste van hen hadden geen ziektesymptomen.